Symbolic significance of star pattern in Islamic carpets

Authors

1 MA in Handmade Carpet, Faculty of Art & Architecture, Kashan University, Iran

2 Associate Professor. Departman of Carpet Studies. Faculty of Art & Architecture. Kashan University .Kashan. Iran.

Abstract

During the Islamic era, carpet designers, influenced by the aesthetics of this religion, opted for the designs and patterns reflecting the Islamic concept of spirituality and monotheism. One of the oldest patterns that have been used in such designs is star shape, which has been applied in different forms in most of the Islamic artworks. This symbol is also of historical significance since it was used in different places, especially Iran, even in the pre-Islamic eras in order to convey particular concepts. The frequent use of star figure in the backgrounds, margins, medallions, and corners of different types of carpets in the Islamic era underscore the importance of investigating this pattern from aesthetic and symbolic points of view. The present study aimed to identify the various types of star patterns and examine their position in the Islamic carpets through investigating the carpets entailing this shape. In other words, this research was targeted toward determining the symbolic significance of star pattern in Islamic carpets and the manner of its utilization. This research sought to create awareness regarding the symbolic elements used in the Iranian carpet. One of the sources that has dealt with this topic is a book titled Kilim (Hall & Vivoska, 1998), according to which the star is generally a sign of happiness. Eight-pointed stars are most often observed in the Anatolian rugs due to technical principles and limitations. In a book entitled ‘Masterpieces of Fars Rugs’ (1996), Syrus Parham writes that stars, especially the eight-pointed star, plays a major role in the carpets produced in Fars.

Keywords

Article Title [Persian]

نقش نمادین ستاره در قالی‌های دوره اسلامی

Authors [Persian]

  • مریم رنجبر 1
  • بهزاد نیک اندیش 1
  • امیرحسین چیت سازیان 2
1 کارشناس ارشد فرش دستباف. دانشگاه کاشان. ایران
2 دانشیار. دانشگاه کاشان. کاشان. ایران
Abstract [Persian]

طراحان قالی‌ در دوران اسلامی با تأثیر از مبانی زیبایی‌شناسی این دین سعی کرده­ ا­ند، از طرح‌ها و نقش­ هایی استفاده کنند که   مبین فرهنگ و آیین معنوی اسلام و فاقد شائبه های غیر وحدانی باشد؛ یکی از این  نقش­ ها ستاره است. این نقش که  از قدیمی‌ترین نقوش مورد استفاده در قالی دست‌بافت است، در اغلب آثار هنری دوران اسلامی به شکل­ های متنوع  به­ کار رفته است. البته قبل از ظهور اسلام نیز، این نماد در مناطق مختلف ایران با مفاهیم خاص مورد استفاده بوده است. این مسأله بر اهمیت تاریخی این موضوع می­ افزاید. با توجه به استفاده متنوع از این نقش‌مایه  در متن، حاشیه، ترنج و لچک‌ انواع فرش‌های دوران اسلامی، لازم است پژوهشی در این خصوص انجام شود. این تحقیق نقش ستاره را در فرش از نظر زیبایی­ شناسی و نماد­شناسی آن مورد بررسی قرار داده است. در این مقاله، شناسایی انواع ستاره و جایگاه آن در فرش­ بافی دوران اسلامی نیز با ارائه نمونه­ هایی از فرش­ هایی که دارای نگاره ستاره هستند صورت گرفته است. پرسشی که در این تحقیق است: مفهوم  نمادین ستاره در قالی­ های دوره اسلامی چیست و  از این نقش چگونه در قالی استفاده شده است؟ هدف این پژوهش آشنایی بیشتر با عناصر نمادین فرش ایران است. روش این تحقیق توصیفی و داده‌های آن از منابع کتابخانه ­ای و پایگاه های اطلاعاتی است. بنابر یافته‌های این تحقیق، نقش ستاره به عنوان نمودی بصری، نمادین و عرفانی یکی از زیباترین نقوش در هنر فرش­ بافی اسلامی و بیان­ گر تجلی انوار حق بوده است. طراحان فرش این دوران از نگاره‌های نمادین این عرصه که برگرفته از مفهوم اشراق و نور در عرفان اسلامی است و خداوند درآیه شریفه خود را زینت بخش آسمان به آن خطاب می‌فرماید (إِنَّا زَیَّنَّا السَّمَاءَ الدُّنْیَا بِزِینَةٍ الْکَوَاکِبِ) در طرح و نقش فرش استفاده می نمایند.

Keywords [Persian]

  • هنرفرش
  • نقش ستاره
  • زیبا‌شناسی
  • دوران اسلامی
  • نمادگرایی

References

- ابن‌باویه، محمد‌بن‌علی (1382). خصال شیخ صدوق، جلد 2.ترجمه یعقوب جعفری. قم: نسیم کوثر.
- افروغ، محمد، شاه‌نظری، آزالیا، شوکتی، علی‌رضا (1389). فرش دوره اسلامی و خاستگاه تولید آن. کتاب ماه هنر. شماره 145.
- امامی، صابر (1381). نماد و تمثیل، تفاوت‌ها و شباهت‌ها. کتاب ماه هنر. شماره 47 و 48.
- امینی، محمدرضا (1385). قالی و نماد. کتاب ماه هنر. شماره 93 و 94.
- بصام، سید جلال‌الدین؛ فرج، محمدحسین؛ ذریه‌زهرا، سید امیر‌احمد (1383). رؤیای بهشت. تهران: یساولی.
- بورکهارت، تیتوس (1371). هنر اسلامی، زبان و بیان. ترجمه مسعود رجب‌نیا، تهران: سروش.
- پایدارفرد، آرزو، شایسته‌فر، مهناز (1390). بررسی نقوش در گلیم مردمان کرد خراسان. مجله هنر. شماره 83 و 84.
- پرهام، سیروس (1375). شاهکارهای فرش‌بافی فارس. تهران. سروش.
- چیت‌سازیان، امیرحسین(1385). نمادگرایی و تأثیر آن در فرش ایران. فصلنامه گلجام. شماره 4.
- حافظ، شمس‌الدین‌محمد (1394). دیوان حافظ. تصحیح شده غنی-قزوینی. تهران ققنوس.
- حسینی، سید هاشم، فراشی‌ابرقویی، حسین (1393). تحلیل جنبه‌های نمادین شیعی در تزیینات مسجد جامع یزد. فصلنامه نگره. شماره 29.
- خزایی، محمد (1387). شمسه؛ نقش حضرت محمّد (ص) در هنر اسلامی ایران. کتاب ماه هنر. شماره 120.
- خزایی، محمدرضا (1388). شاخص اکمال در اعداد ردپای ولایت در عدد ابجد. قم: عطر یاس.
- رحیمی، مسعود (1376). بافنده کرد نقاش ذهن خویش. تهران میراث فرهنگی.
- ستاری، جلال (1376). رمز اندیشه و هنر قدسی. تهران مرکز.
- سید احمدی‌زاویه، سید سعید (1374). بررسی و تحلیل روابط ساختاری و محتوایی فرش و شعر. پایان‌نامه کارشناسی ارشد پژوهش هنر. دانشگاه هنر تهران.
- سیدجان، عباس، عامر، شاکرسلمان (1383). هم آراستگی در نگاره‌های اسلامی. ترجمه آمنه آقا‌ربیع. مشهد: به نشر.
- شایسته‌فر، مهناز (1384). رمز و راز هنر اسلامی در آفریقا و ایران. دو فصلنامه مطالعات هنر اسلامی. سال اول. شماره دوم. تهران: مؤسسه مطالعات هنر اسلامی.
- شایسته‌فر، مهناز (1380). قالی‌های ایرانی در نگاه تاریخ. هنرهای تجسمی. شماره 12.
- شریعت، زهرا (1387). خط نگاره‌های قرآنی در قالی بافی و فلزکاری دوره صفویه. کتاب ماه هنر. شماره 120.
- شیمل، آنه‌ماری (1388). راز اعداد. ترجمه فاطمه توفیقی. قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
- فهیمی‌فر، اصغر (1385). جستاری در زیبایی‌شناسی هنر اسلامی. فصلنامه پژوهشکده فرهنگ و هنر جهاد دانشگاهی. سال اول. شماره 2.
- قرآن مجید (1323)ترجمه مهدی الهی‌قمشه‌ای. قم: هجرت.
- کیان‌مهر، قباد؛ خزایی، محمد (1385). مفاهیم و بیان عددی در هنر گره‌چینی صفوی. کتاب ماه هنر. شماره 91 و 92.
- نزهت، بهمن (1388). نماد نور در ادبیات صوفیه. مطالعات عرفانی. شماره نهم.
- نصرتی مسعود (1385). نگاره‌های نمادین در نمد. کتاب ماه هنر. شماره 93 و 94.
- وایه، گاستون (1363). هنر اسلامی در سده‌های نخستین. ترجمه رحمان ساروجی. گیلان: انتشارات گیلان.
- وزیری، علی‌نقی(1373). تاریخ عمومی هنرهای مصور (جلد اول و دوم). تهران: انتشارات هیرمند.
- هال، آلستر؛ ویووسکا، جوزه لوچیک (1377). گلیم: تاریخچه، طرح، بافت و شناسایی. مترجمین شیرین همایون‌فر، نیلوفر الفت‌شایان. تهران: نشر کارنگ.
- (نویسنده نامشخص)، (1379). زیرانداز. کتاب ماه هنر. شماره 23 و 24.
- Gans-Ruedin, E (1975). Antique Oriental Carpets, From the seventeenth to the early Twentieth century. op.cit., p.21.
- Gantzhorn, Volkmar (1998). Oriental Carpets. Translated by Charles Madsen. London: Taschen.
- Laleh, Bakhtiar (1960). Sufi. London: Thames and Hudson.
- Milanesi, Enza (1999). The Carpet .London: I.B.Yauris.
- Spuhler , F (1978). Islamic Carpets and Textiles in the Keir Collection. op,cit.,p.47.
- Stone, Peter F (1997). The Oriental Rug Lexicon. London: Thames and Hudson Ltd.
- www.turkishculture.org
- www.orientalrugpedia.com/mamluk-rugs
Paykareh
Volume 8, Issue 15
July 2019
Pages 62-77

Files

History

  • Receive Date: 11 March 2019
  • Revise Date: 10 April 2019
  • Accept Date: 13 May 2019

Share

How to cite

Statistics