Status of Astronomical Symbols in Ancient Iranian Art (from Prehistoric Era to the End of the Achaemenid Period)

Document Type : Original Article

Authors

1 Assistant Professor, Department of Art, Payame Noor University,Tehran

2 MA in Arts Research, Payame Noor University,Tehran, Iran

Abstract

 Ancient Iranian astronomers with strong astronomical motives and divine prophecies have always sought to relate celestial phenomena to human behaviors. They believed that there was a strong relationship between what was in the sky and what happened in their lives. About 6,000 years ago, the ancient astronomers recorded celestial movements.
It is obvious that their attention to the sky has been manifested in various ancient art forms. Accordingly, the research questions of the present study are as follows: How did the astrological symbols (e.g., the sun, moon, sky, change of the seasons, and thirty days of each month) have changed and used since the Medes period to the end of the Achaemenian period? Why cosmic symbols were used repeatedly in ancient art? Is the continuous use of astronomical symbols and the existence of constellation in ancient Iranian art can be associated with the people's concern for their livelihood? The most relevant sources for the current study include a study entitled "Analysis of constellation patterns in Iranian paintings" in which the researchers examined the remaining patterns of the ancient Persia until the Qajar period. In addition, the origins of astronomy in religions and ancient traditions were studied. Moreover, the researchers' main focus was to know the place of astronomy in ancient visual art and painting and did not explore other artistic aspects. The present study aimed at examining the same issue (Sabetkar, 2011).

Keywords


Article Title [Persian]

جایگاه نمادهای نجومی در هنر ایران باستان (دورۀ پیش از تاریخ تا پایان دوره هخامنشی)

Authors [Persian]

  • مهتاب مبینی 1
  • پریسا رضایی 2
1 استادیار گروه هنر، دانشگاه پیام نور، ایران
2 دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشگاه پیام نور، ایران
Abstract [Persian]

غنای هنری نخستین دست­ ساخته ­های کشف شده در فلات ایران، ذهنیت تحول ­یافت ه­ای را نشان می ­دهد که به‌احتمال‌ قوی، حاوی باورهای و عقاید محکمی است. در میان این باورها و اعتقادات، نظام نجومی بسیار قوی و پررنگ جلوه می­ کند. برای انسان اولیه که مجبور بود با دست­ خالی با عناصر طبیعی مقابله کند و زنده بماند، وضع اقلیمی و جوّی بزرگ­ ترین دغدغه به شمار می ­آمد. زمانی که کشت­زار و گلّه تنها مایۀ امرارمعاش بود، توالی منظم تابستان و زمستان به معنای خود زندگی بود که اختلال در آن موجب وقفۀ حیات می­ گردید. ازاین‌رو، آسمان کانون توجه اصلی و در مراسم آیینی و متعلقات آن صاحب منزلت خاص بود. ازآن­ جا که عقاید ساکنان سرزمین ایران و گستره­ های فرهنگی­ اش، دست­ کم از هزارۀ چهارم پیش از میلاد بر سفالینه­ های منقوش، مهرها، و سپس انواع اشیای مسی و مفرغی و نقش برجسته ­ها ثبت شده است، بدون تردید می ­توان­ با وجود این­ همه اعتبار و منزلت آسمان در آن دوران، به‌ وفور نشانه­ های علائم کیهانی و آسمانی را در هنر مردم باستان پیدا کرد. با این وصف، در این پژوهش سعی بر این است که نگاره ­ها و نقش ­مایه­ های بدوی تا پایان زمان هخامنشیان، از حیث علائم نجومی نقش شده بر آن­ ها، مورد بررسی قرار گیرد تا دریابیم نمادهای نجومی بر چه اساس شکل گرفته ­اند و این وفور نمادهای کیهانی در هنرهای ایران باستان­، نشان­ دهندۀ چیست. این مقاله به روش تاریخی و شیوه گردآوری اطلاعات، با استفاده از منابع کتابخانه­ ای است. نتیجه ­ای که از این مقاله گرفته می­ شود نشان می­ دهد که انگاره پردازی‌های نمادین ایرانیان باستان، نخستین گام­ های برداشته ‌شده در راه مهار محیط پیرامونشان است.

Keywords [Persian]

  • نمادهای کیهانی
  • اخترشناسی باستان
  • نمادهای باستانی خورشید
  • نمادهای باستانی ماه
- اقتداری، احمد (1354). نشانه‌های پرستش «تیر و ناهید» ایزدان کهن ایرانی در نقش لوحه میترا. مجله بررسی‌های تاریخی، نشانه‌های پرستش تیر و ناهید در نقش لوحۀ میترا. شماره 60. ص 11-64.
- اکرمی، موسی (1380). گاه شماری ایرانی. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
- امیریان، مریم (1387). نشانه‌شناسی نگاره‎های نجوم (قرن‌های 8 و 9 ه.ق). پایان‌نامه. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. دانشگاه الزهراء. دانشکده هنر.
- باقری، مهری (1392). دین‌های ایران باستان. تهران: نشر قطره.
- بهزادی، رقیه (1381). هنر و اساطیر اقوام کهن ایـران. مجلـه کتـاب ماه هنر. شماره 48. صص 55-50.
- پرهام، سیروس (1378). جلوه‌های اساطیری و نمادهای نخستین در قالی ایران. مجله نشر دانش. سال شانزدهم. شماره 1. ص 47-40.
- پوپ، آرتور؛ اکرمن، فیلیپس (1387). سیری در هنر ایران. ترجمه: نجف دریابندری و دیگران. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
- ثابتکار، مژگان (1390). تحلیل و بررسی تصاویر صور فلکی در نگاره‌های ایرانی. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. دانشگاه هنر. دانشکده هنرهای تجسمی.
- جابرانصاری، حمیده (1387). نمادشناسی گریفین و سیر تحولات فرمی آن در هنر پیش از اسلام. مجله کتاب ماه هنر. شماره 118. ص 105-98.
- چیت‌سازیان، امیرحسین؛ هاشمی، نجمه (1389). نقش خورشید در سفالینه‌های ایران باستان. مجله کتاب ماه هنر. شماره 147. ص109-100.
- حاتم، غلام‌علی (1374). نقش و نماد در سفالینه‌های کهن ایران. مجله هنر، شماره 28. ص 378-355.
- حبیبی، منصوره (1383). سیلک؛ مظاهر گیاهی، انسانی و کیهانی. مجله کتاب ماه هنر. شماره 77 و 78. ص 166 - 170.
- رضایی، عبدالعظیم (1368). اصل و نسب دین‌های ایرانیـان باستان. تهران: نشر طلوع آزادی.
- طاهری، صدرالدین (1391). کهن الگوی شیر در ایران، میان‌رودان و مصر باستان. نشریه هنرهای زیبا. شماره 49. ص 83 – 93.
- طلایی، حسن (1390). هشت هزار سال سفال ایران. تهران: انتشارات سمت.
- نجفی، شمس‌الدین (1384). ماه در نام‌های جغرافیایی ایران. مجلـه مطالعات ایرانی. شماره 8. ص 215 - 230.
- نیبرگ، هنریک‌ساموئل (1383). دین‌های ایران باستان. کرمان: انتشارات دانشگاه شهید باهنر.
- همایون‌فرخ، رکن‌الدین (1349). مهرها و نشان‌های استوانه‌ای ایران باستان، بررسی‌های تاریخی. شماره . ص 27 - 89.