Human Figure Iconology is Two Pieces of Textile from Sassanid Era (With Images of the King’s Battle and the Tree of Life)

Document Type : Original Article

Authors

1 Master’s Student in Textile and Fashion Design at Pars University, Tehran, Iran

2 Assistant Professor of Textile and Fashiom Design, College of Applied Arts, Art , University of Tehran, Tehran, Iran

Abstract

Throughout centuries, artistic creations have represented the culture and beliefs of every ethnic group, becoming inseparable from their art history. What remains from the Sasanian era is of special significance because of the political, religious and economic events of the day, and interpreting them helps discover more of the secrets buried in the period. Motifs are the most prominent feature of Sasanian art. The fabrics remaining from the Sassanid period are an important source to study the motifs of this period. These fabrics include elements with broad structural, religious, and mythological concepts. Studies show that there are many basic approaches to literary and artistic studies, including the iconology approach which has a relatively special place. Studying art, especially textiles, and reading the motifs of fabrics through iconology can remove many ambiguities in this regard, because this method uses description and analysis to examine the motifs and elements of fabrics and identify their implicit meanings and the reasons for their coincidence. With this in mind, this article aims to delve deeper into the symbols and signs of the fabrics of the Sassanid period and analyze their semantic layers. Aiming to fulfil this objective, the present study seeks to answer this question: “What are the hidden and semantic layers ofthe human figures on the two pieces of textile from Sassanid Era with images of king’s battle and tree of life, based on the iconological approach?” The hypothesis is that by exploring the superficial forms of the motifs of these two pieces of fabric and determining and interpreting the symbols, it is possible to come to their iconographic interpretation and identify at least some of the most meaningful symbolic meanings as a decorative element and a feature of Iranian art. Many studies have dealt with the motifs and symbols of the Sassanid period and the iconology approach. For example, Neda Akhavanaqdam (2017) studied the metal utensils of this period from an iconographic point of view, introducing symbols and discussing the motifs of hunting, ritual and court ceremonies in this period based on the metal art of the Sassanid era. An Introduction to Iconology by Nahid Abdi (2012) has described this approach and clarified the path of this theoretical study to the reader. This book can be a useful guide to the study of Sassanid motifs with this approach.

Keywords

Article Title [Persian]

آیکونولوژی نقش انسانی در دو قطعه پارچه ساسانی (با تصویر جنگ شاهی و تصویر درخت زندگی)

Authors [Persian]

  • نسترن صابری 1
  • آمنه مافی تبار 2
1 دانشجوی کارشناسی‌ارشد طراحی پارچه و لباس موسسه آموزش عالی و معماری هنر پارس، تهران، ایران
2 استادیار گروه طراحی پارچه و لباس، دانشکده هنر کاربردی، دانشگاه هنر تهران، تهران، ایران
Abstract [Persian]

آثار هنری در طول قرون متمادی نمایشگر فرهنگ، باورها و عقاید هر قوم بوده و با تاریخ هنر اقوام پیوندی ناگسستنی دارد. آنچه از دوره ساسانی برجای‌مانده به دلیل وقایع سیاسی، دینی و اقتصادی این دوره اهمیت ویژه‌ای دارد و تفسیر این آثار کمک می‌کند تا هر چه بیشتر با رمز و رازهای نهفته این دوره آشنا شد. بیشترین مشخصه هنر ساسانی نقوش تزئینی آن است و یکی از تجلیات این نقوش در منسوجات ساسانی است. مسئله‌ای که مطرح می‌‌گردد این است که چه لایه‌های معنایی آشکار و پنهانی در نقوش پارچه‌های ساسانی وجود دارد. ازاین‌رو ضروری می‌نماید که این هنر، با رویکردهای جدیدی که در حوزه نقد هنری و زیبایی‌شناسی مطرح است، مورد تحلیل قرار بگیرد. یکی از رویکردهایی که برای بررسی محتوای متون تصویری غالباً سودمند است، رویکرد آیکونولوژی است. با این حساب، مقاله حاضر با هدف تعمیق در نمادها و نشانه‌های پارچه‌های آن روزگار به واکاوی لایه‌های معنایی آن‌ها پرداخته است. این تحقیق به شیوه کیفی انجام پذیرفته است و گردآوری اطلاعات بر اساس شواهد بصری و به‌صورت اسنادی (کتابخانه‌ای) به سرانجام رسیده است. برای نیل به این مقصود، مقاله حاضر به‌دنبال این پرسش است: «لایه‌های معنایی آشکار و پنهان  نقوش انسانی در دو قطعه پارچه‌ ساسانی با تصویر جنگ شاهی و درخت زندگی براساس رویکرد آیکونولوژی چیست؟». نتایج حاصل از این پژوهش که در آن به ‌شیوه توصیفی- تحلیلی، دو قطعه از پارچه‌های دوره ساسانی را طبق الگوی آیکونولوژی خوانش و در مراحل سه‌گانه آن مورد بررسی قرار داده است، نشان می‌دهد نقوش موجود در پارچه‌های ساسانی ریشه در اندیشه مذهب رسمی و حاکمیت سیاسی دارد و حاکی از ایدئولوژی آنان در اداره حکومت و کسب مشروعیت برای آن است.

Keywords [Persian]

  • ساسانی
  • آیکونولوژی
  • پارچه
  • نقوش انسانی

References

- آورزمانی، فریدون (1393). هنر ساسانی. تهران: پازینه.
- آورزمانی، فریدون؛ جوادی. شهره (1395). بازآفرینی رنگین سنگ‌نگاره‌های ساسانی تاق‌بستان. تهران: نظر.
- اینوسترانتسف، کنستانتین (1351). تحقیقاتی درباره ساسانیان. ترجمه کاظم کاظم‌زاده. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
- اخوان‌اقدم، ندا (1396). بررسی ظروف فلزی ساسانی از دیدگاه نمادشناسانه. تهران: فرهنگستان هنر.
- اخوان‌اقدم، ندا (1391). «ستایش زندگی به عنوان باور زرتشتیان نقش‌یافته بر ظروف فلزی ساسانی». کیمیای هنر. بهار. سال اول. ش 2، 30-15.
- اخوانی، سعید؛ محمودی، فتانه (1397). «واکاوی لایه‌های معنایی در نگاره‌های نسخه خاوران‌نامه با رویکرد آیکونولوژی». هنرهای زیبا-هنرهای تجسمی. تابستان. دوره 23. ش 2، 34-24.
- ایرانی‌ارباطی، غزاله؛ خزایی، محمد (1395). «نمادهای جانوری فره در هنر ساسانی». نگره. پاییز. ش 43، 29-19.
- امامی، مونا؛ حسامی. منصور (1394). «کاربرد میراث کهن ساسانی در طراحی نشانه (مطالعه موردی دانشگاه تهران)». هنرهای زیبا-هنرهای تجسمی. پاییز. ش 3، 24-17.
- پانوفسکی، اروین (1393). «شمایل‌نگاری و شمایل‌شناسی: مقدمه‌ای بر مطالعه هنر رنسانس». رباب فغفوی. کتاب ماه هنر. بهار. ش 187، 71-64.
- پوپ، آرتورآپهام؛ اکرمن. فیلیپس؛ شرودر، اریک (1387). شاهکارهای هنر ایران. ترجمه پرویز ناتل‌خانلری. چاپ چهارم. تهران: علمی و فرهنگی.
- پوربهمن، فریدون (1392). پوشاک در ایران باستان. ترجمه هاجر ضیاءسیکارودی. چاپ سوم. تهران: امیرکبیر.
- پورجعفر، محمدرضا. محمودی. فتانه (1387). «بررسی تطبیقی پارچه‌های ساسانی و پارچه‌های مصری-قبطی». نقش‌مایه. تابستان. ش 1، 18-5.
- تامسن، منصور (1394). طراحی نقوش سنتی. چاپ چهاردهم. تهران: چاپ و نشر کتب درسی.
- حاتم، غلام‌علی؛ داناسرشت. سمیرا (1391). «نمادهای اساطیری تیشتر و ورثرغنه بر مهرهای دوره ساسانی». نقش‌مایه. پاییز. سال پنجم. ش 12، 26-21.
- دادور، ابوالقاسم؛ مکوندی. لیلا (1391). «بررسی طرح تاج شاهان در سکه‌های ایران از دوره هخامنشی تا ساسانی». هنرهای زیبا-هنرهای تجسمی. تابستان. ش 50، 32-23.
- صادق‌پورفیروزآباد، ابوالفضل (1396). «تحلیل و بازشناسی نمادگرایانه نقوش مشترک منسوجات ساسانی و آل‌بویه». هنرهای زیبا-هنرهای تجسمی. تابستان. ش 2، 116-103.
- صابری، نسترن؛ مافی‌تبار، آمنه (1398). «بازیابی طرح و نقش پارچه‌های ساسانی با نظر به سنگ‌نگاره‌های طاق‌بستان». رهپویه هنر. تابستان. ش 3، 28-15.
- طاهری، علی‌رضا (1391). «تأثیر نقوش ساسانی بر روی تصویرسازی نسخ بئاتوس». باغ‌نظر. تابستان. ش 21. سال نهم، 68-59.
- طاهری، علی‌رضا (1389). «نقوش ساسانی و اسلامی بر روی دست‌بافته بایو». هنرهای زیبا-هنرهای تجسمی. زمستان. ش 44، 31-23.
- عبدی، ناهید (1391). درآمدی بر آیکونولوژی نظریه‌ها و کاربردها. تهران: سخن.
- عابدوست، حسین؛ کاظم‌پور، زیبا (1394). «بررسی مفاهیم نمادین نقوش سکه‌های دوره ساسانی». آستان هنر. تابستان. ش 13، 89-80.
- عیسوی، روژان؛ محرم‌زاده، مهرداد؛ محمدزاده، حسن (1389). «نگاهی به اسب و اسب‌سواری در ایران». مطالعات ایرانی. بهار. ش 17، 156-133.
- فربود، فریناز؛ پورجعفر، محمدرضا (1386). «بررسی تطبیقی منسوجات ایران ساسانی و روم شرقی». هنرهای زیبا. پاییز. ش 31، 76-65.
- فربود، فریناز؛ طاووسی، محمود (1381). «بررسی تطبیقی مفهوم نمادین درخت در ایران با تأکید بر برخی متون ادبی و عرفانی ایران باستان و ایران اسلامی». مدرس هنر. زمستان. دوره اول. ش 2، 54-43.
- فیروزمندی‌شیره‌جینی، بهمن؛ وثوق‌بابائی، الهام (1393). «نمادشناسی نقوش جانوری در هنر ساسانی». پیام باستان‌شناس. بهار و تابستان. سال یازدهم. ش 21، 108- 93.
- فریدنژاد، شروین (1384). «اسب و سوار در هنر ساسانی». کتاب ماه هنر. زمستان. ش 89 و 90، 154-148.
- قندی، زهرا (1395). بازتاب نمادهای پیروزی در نقوش برجسته دوران اشکانی و ساسانی. اصفهان: نخبگان شریف.
- کوپر، جی‌سی (1379). فرهنگ مصور نمادهای سنتی. ترجمه ملیحه کرباسیان. تهران: فرشاد.
- کریستن‌سن، آرتور (1391). ایران در زمان ساسانیان. ترجمه رشید یاسمی. چاپ سوم. تهران: دنیای کتاب.
- گدار، آندره (1377). هنر ایران. ترجمه بهروز حبیبی. چاپ سوم. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
- گرانتوسکی، ا. آ؛ داندامایو، م. آ؛ کاشلنکو، گ. آ؛ پتروشفسکی، ای. پ؛ ایوانف، م. س وبلوری. ل. ک (1359). تاریخ ایران. ترجمه کیخسرو کشاورزی. تهران: پویش.
- ملک‌زاده، فرخ (1355). «فرهنگ و هنر ساسانی در خارج از ایران». دانشگاه تهران. بهمن. ش 9، 114-105.
- مصلحی، آناهیتا (1397). نگاهی به هنر دوره ساسانی. تهران: نخبه‌سازان.
- محمدی‌فر، یعقوب؛ امینی، فرهاد (1394). باستان‌شناسی و هنر ساسانی. تهران: شاپیکان.
- مبینی، مهتاب؛ حکیمی، رکسانا (1393). «بررسی نماد خورشید و مفاهیم مرتبط با آن در هنر و اساطیر بین‌النهرین». پیکره. بهار و تابستان. ش 5، 68- 57.
- محبی، حمیدرضا (1392). «تحلیل کارکردهای دلالتی پیکره انسانی در دستگاه نشانه‌ای ایران ساسانی». انسان‌شناسی. بهار و تابستان. سال یازدهم. ش 18، 182-157.
- نصری، امیر (1397). رویکردهایی به شمایل‌شناسی. تهران: چشمه.
- نصری، امیر (1389). «رویکرد شمایل‌نگاری و شمایل‌شناسی در مطالعات هنری». رشد آموزش هنر. پاییز. ش 23، 64- 56.
- نفیسی، سعید (1388). تاریخ تمدن ایران ساسانی. تهران: پارسه.
- واندنبرگ، لویی (1390). باستان‌شناسی ایران باستان. ترجمه عیسی بهنام. چاپ چهارم. تهران: دانشگاه تهران.
- هینلز، جان‌راسل (1383). شناخت اساطیر ایران. ترجمه باجلان فرخی. تهران: اساطیر.
- یارشاطر، احسان (1377). تاریخ ایران از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانیان. ترجمه حسن انوشه. چاپ سوم. ج 3، تهران: امیرکبیر.
- Vanzan, Anna (2012). Ancient Persia History and Treasures of Ancient Civilization. China: White Star Publishers.
www.metmuseum.org/art/collection/search/325991?&searchField=All&sortBy=Relevance&ft=textile+sasanian&offset=0&rpp=60&pos=20, date: 2019 / 6 / 5
- www.warfare.ga/610-/Coptic-Textile-Battle-Tissus.htm?i=1, Date: 2019 / 31 / 8
Paykareh
Volume 8, Issue 17
December 2019
Pages 40-61

Files

History

  • Receive Date: 03 August 2019
  • Revise Date: 27 September 2019
  • Accept Date: 24 October 2019

Share

How to cite

Statistics