Common Motifs in No Knot Handwoven Products of Sistan, Iran

Document Type : Original Article

Authors

Faculty of Carpet, Faculty of Art and Architecture, Sistan and Baluchestan University, Iran.

Abstract

Handwoven products of Sistan, with their specific motifs and uses, are divided into two categories: "with loom" and "without loom". With loom products are the ones that their weaving requires a loom and a specific location. However, without loom products are woven without such equipment, such as woolen and hairy twine, and mat which are woven by nomadic women. These various handicrafts have some similar motifs that are used in various no knot products. Therefore, the present study aimed to investigate the common motifs used in different no knot products of Sistan. Regarding the unique no knot handwoven products of Sistan, Hall et al. (1998) stated that "This art began by means of the simplest methods of weaving using plant and animal fibers and has progressed from providing the everyday necessary equipment to such delicate and deluxe products. Today, various kinds of weaving products are often used as ornaments or manifestations of the collective identity.” Ali Hassouri (1993) also deals with these handwoven products and their weavers in his book Sistan Carpet.

Keywords


Article Title [Persian]

نقش‌ها و طرح‌های مشترک دست‌بافته های بی گره سیستان

Authors [Persian]

  • ابوالقاسم نعمت شهربابکی
  • سمیه میرنژاد
هیأت علمی گروه فرش، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه سیستان و بلوچستان، ایران.
Abstract [Persian]

دست­ بافته­ های سیستان با نقش‌ها و کاربرد خاص خود به دو دستۀ «داری» و بدون« دار» تقسیم می‌شوند. دست‌ بافته­ های«داری» آن گروه  از دست‌بافته ­ها هستند که برای تولید آن ­ها نیاز به دار مخصوص و فضایی مشخص است اما دست‌بافته­ های بدون‌دار، بدون امکانات گفته شده تولید می‌شوند. انواع ریسمان­ های پشمی، مویی و انواع حصیر که اغلب به وسیله زنان عشایری بافته می‌شود از این دسته‌‌اند. این دست‌بافت‍ه‌های متنوع، دارای نقوشی  مشترک هستند که در تولیدات مختلف بی‌گره بعضاً  به کار می‌روند. با توجه به این موضوع در این پژوهش به بررسی تولیدات مختلف دست‌ بافته‌های بی گره سیستان از لحاظ  کاربرد نقوش مشترک در آن‌ها پرداخته می‌شود. گردآوری داده­ ها به صورت میدانی و کتابخانه ­ای و روش ارائه تحقیق توصیفی-تحلیلی است. نتایج نشان می ­دهد که نقوش «جلیک»، «مهر و نیمک»، «چپراس»، «کوش»، «سورمهریا نقش قرمز»، «کارچک»، «عجب»، «گوشواره»، «ماه و روچ»، «هشت چم یا هشت چشم»، «تاس کت»، «بازوبند»، «پنجه» و «تعویذی» در دست­ بافته­ ها استفاده می ­شود. از این میان نقش مشترک همه دست ­بافته­ های بی گره با بیشترین کاربرد، نقش هشت چشم است. همچنین نقش هشت ­چشم، ماه و روچ، تاس کت و پراس بیشترین کاربرد را در انواع دست­ بافته ­ها دارد و نقش گوشواره با کمترین میزان در انواع دست ­بافته­ ها ظاهر شده است.

Keywords [Persian]

  • طرح و نقش مشترک
  • دست‌بافته‌های بی‌گره
  • سیستان
- بهارلو، علی‌رضا؛ آقایی، صدیقه؛ آشوری، محمدتقی (1389). جایگاه طرح و اصالت در نمک‌دان‌های افشاری کرمان. فصلنامه علمی-پژوهشی گلجام. شماره 16. صص 21-44.
- پیری، علی (1389). شناسایی و ساماندهی نقشه‌های قالی سیستان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. رشته صنایع‌دستی. تهران: مؤسسه آموزش عالی سوره.
- حسین‌آبادی، زهرا (1382). بررسی رنگ و فرم در نقوش فرش سیستان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. رشته پژوهش هنر. تهران: دانشگاه الزهرا.
- حصوری، علی (1371). فرش سیستان. تهران: انتشارات فرهنگان.
- سید سجادی، سید منصور (1374). هشت گفتار: باستان‌شناسی و تاریخ سیستان و بلوچستان. سازمان میراث فرهنگی کشور. شماره 44.
- سوری، آزاده (1397). پژوهشی در نقش‌پردازی گلیم قشقایی فارس. نشریه هنرهای زیبا-هنرهای تجسمی. دوره . شماره 2. صص 55-68.
- شریف، حبیبه؛ اسکندرپور، پرویز؛ فهیمی‌فر، اصغر (1395). مطالعه تأثیر عناصر موجود در طبیعت بر نقوش گلیم جیرفت. فصلنامه علمی پژوهشی گلجام. شماره 30. صص 5-22.
- شه‌بخش، سعیدمحمد (1382). بررسی نقوش سنتی بلوچ و جایگاه آن در گرافیک. پایان‌نامه کارشناسی ارشد در رشته گرافیک. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
- صلواتی، مرجان (1387). تجلی نماد گردونه خورشید مهرانه در  قالی‌های ایل قشقایی. فصلنامه علمی پژوهشی گلجام. شماره 9. صص 35-48.
- موسوی، سید رسول؛ و دیگران (1390). تطبیقی نقوش قالی سیستان با سفال‌های نخودی شهر سوخته. گلجام. شماره 13. صص 73-88.
- نصیری، محمدجواد (1374). سیری در هنر قالی‌بافی ایران. مؤلف: تهران: صاحب اثر.
- هال، آلستر؛ جوزه لوجیک؛ ویووسکا (1377). گلیم. ترجمه شیرین همایون‌فر و نیلوفر الفت‌شایان. چاپ اول. تهران: کارنگ.
- www.vistacarpet.com