An Analysis of the Patterns of the Spell and Amulet Woven Pendants in Sistan and Baluchestan

Document Type : Original Article

Authors

Department of Carpet, Faculty of Art and Architecture, Sistan and Baluchestan University, Iran

Abstract

Problem Definition: Among the hand-woven items of the nomadic regions of Sistan and Baluchestan is a decorative woven pendant. Weavers have used patterns in these weaves that have been formed for spells and amulets in order to be safe from the sufferings of the times and to overcome fears. Hence, the question to be considered is how the motifs related to magic and amulets are engraved on the practical handicrafts of life and what is the reason for the use of these designs in these handicrafts?
Objective: Since no comprehensive study has been done on this subject, the authors decided to accomplish research in this field. The present article has tried to identify the types of weave pendants in Sistan and Baluchestan, while trying to eliminate the shortcomings of existing and comprehensive research, to analyze and study the patterns of these weaves.
Research Method: This research isqualitative and revolutionary and method used in this research is descriptive-analytical and the information is collected in a library and field research method.
Results: The results show that the handicrafts in this region have been in the form of one-piece pendants (handicrafts with short width and long length), amulets, cattle necklaces, harnesses and sequin,s all expressing the beliefs of the people of the region. The most widely used geometric form of motifs with the base of triangle, square and rhomb,us. The use of this form and motifs in these textures shows the influence of regional climate and culture on thpartrt of this system. The use of these motifs, along with decorative ornaments,hase been created to ward off disasters with the purpose of amulets and spells.

Article Title [Persian]

بررسی نقوش آویز بافته‌های طلسمی و تعویذی در سیستان و بلوچستان

Authors [Persian]

  • ابوالقاسم نعمت شهربابکی
  • سمیه میرنژاد
استادیار گروه فرش، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه سیستان و بلوچستان، ایران.
Abstract [Persian]

بیان مسئله: ازجمله دست بافته‌های مناطق عشایری سیستان و بلوچستان آویز بافته‌های تزئینی است. بافندگان برای در امان بودن از مصائب روزگار و غلبه بر ترس‌ها از نقوشی در این بافته‌ها استفاده نموده‌اند که جهت طلسم و تعویذ شکل گرفته‌اند. از این رو مسئله قابل تأمل این است که چگونه نقوش مرتبط با طلسم و تعویذ روی دست‌بافته‌های کاربردی زندگی نقش بسته است و دلیل کاربرد این نقوش در این دست‌بافته‌ها چیست؟
هدف: ازآنجاکه تاکنون مطالعه جامعی در این باره صورت نگرفته نگارندگان بر آن شدند که در این زمینه به پژوهش بپردازند. مقاله حاضر کوشیده است تا با شناسایی انواع آویز بافته‌های سیستان و بلوچستان، ضمن تلاش در برطرف نمودن کاستی‌های پژوهش‌های موجود و هم‌راستا، نقوش این بافته‌ها را تحلیل و بررسی کنند.
روش پژوهش: این مقاله از نوع پژوهش‌های کیفی است و روش ارائه آن توصیفی–تحلیلی است که اطلاعات مورد نظر آن به شیوه کتابخانه‌ای و میدانی جمع‌آوری گردیده است.
یافته‌ها: نتایج پژوهش نشان می‌دهد دست‌بافته‌ها در این منطقه به‌صورت آویزبافتة یک‌تلی (دستبافته‌ای با عرض کم و طول زیاد)، تعویذبند، گلوبند چهارپایان، مال‌بند و پُلُک بوده است، نقوش در دست‌بافته‌ها علاوه بر جنبه تزئینی و کاربردی، جهت بازتاب آرزوها، خواسته‌ها، بیان ترس و اعتقادات مردم منطقه بوده است. پرکاربردترین صورت هندسی نقش‌مایه‌ها با بنیاد مثلث، مربع و لوزی است استفاده از این فرم و نقوش در این دست‌بافته‌ها نشان از تأثیر اقلیم و فرهنگ منطقه‌ای بر هنر این سامان دارد. استفاده از این نقوش در کنار تزئیناتی هم‌سو، برای دفع بلایا با هدف تعویذی و طلسمی ایجاد شده‌اند.

Keywords [Persian]

  • سیستان و بلوچستان
  • آویزبافته
  • باور
  • طلسم و تعویذ
  • نقش
- آیینه‌دست، حورا. (1393). بررسی زمینه‌های اجتماعی به‌وجود آمدن طلسم و تعویذ و تأثیر آن بر جنبش سقاخانه (پایان نامه کارشناسی ارشد رشته نقاشی)، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تهران مرکزی، تهران، ایران.
- اردلان، نادر و بختیار، لاله. (13۸۰). حس وحدت: نقش سنت در معماری ایرانی (مترجم ونداد جلیلی، یغمایی). تهران:. زیبا سازی شهر تهران.
- افضل‌طوسی، عفت‌السادات و سنجی، مونس. (1393). آرایه‌ها و نگاره‌های مرتبط با چشم‌زخم در دست‌بافته‌های اقوام ایرانی. نگره، ۹(۳۱)، 77-91.
- بلخاری، حسن. (1386). حکمت هنر و زیبایی. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
- بروگش، هینریش. (1374). در سرزمین آفتاب (ترجمه مجید جلیلوند). تهران: مرکز.
- بیهقی، حسین‌علی. (1367). فرهنگ عامه. مشهد: قدس رضوی.
- پیری، علی. (1389). شناسایی و ساماندهی نقشه‌های قالی سیستان (پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته صنایع‌دستی). مؤسسه آموزش عالی سوره، تهران، ایران.
- تناولی، پرویز. (1387). طلسم گرافیک سنتی ایران. تهران: بن‌گاه.
- جهانشاهی‌افشار، علی و مداحی‌مشیزی، جواد. (1396). تعویذ در فرهنگ عامه (مطالعه موردی فرهنگ عامه مردم کرمان)، دو ماهانه فرهنگ و ادبیات عامه، ۵(۱۳)، 28-50.
- حسین‌آبادی، زهرا و رهنورد، زهرا. (1385). بررسی نقش و رنگ در قالی سیستان. گلجام، (۴و۵)، 57-73.
- حصوری، علی. (1371). فرش سیستان. تهران: انتشارات فرهنگان.
- دهخدا، علی‌اکبر. (1373). لغت‌نامه. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- سیدسجادی، سید منصور. (138۸). گزارش‌های شهر سوخته 1. تهران: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری.
- سوری، آزاده. (1397). پژوهشی در نقش‌پردازی گلیم قشقایی فارس. هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی، ۲۳(۲)، 55-68.
- شه‌بخش، سعیدمحمد. (1384). نقوش تزیینی بلوچ. کتاب ماه هنر، ۸(۸۹ و ۹۰)، ۱۴۴.
- شیرانی، راضیه. (1388). رویکردی نمادین و تصویری به طلسم‌های ایرانی. نقش‌مایه، ۲(۳)، 34-21.
- عربستانی، مهرداد. (1387). دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی( جلد 15،چاپ اول). تهران: نشر مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی.
- عزیزی‌فر، امیرعباس. (1392). بررسی طلسم و طلسم‌گشایی در قصه‌های عامیانه فارسی (سمک‌عیار، حسین کرد و امیرارسلان). متن‌شناسی ادب فارسی، ۵(۱)، 83-100.
- کشاورز، الناز و جوادی، شهره. (1395). نسب‌نشان فرهنگی و سوزن‌دوزی بلوچ. هنر و تمدن شرق، ۴(۱۳)، 17-20.
- مجیدی، مژگان و نوروز برازجانی، ویدا و حاتم، غلامعلی. (1390). نقش اعتقادات و باورها در نقوش دست‌بافته‌های عشایری. همایش ملی هنر، فرهنگ، تاریخ و تولید فرش دست‌باف ایران و جهان. دانشگاه آزاد اسلامی نجف آباد، اصفهان، ایران.
- معین، محمد. (1364). فرهنگ فارسی. تهران: انتشارات امیرکبیر.
- ناغانی، ابراهیم. (1393). مقدمه‌ای بر زیبایی‌شناسی نقش و رنگ گلیم‌های عشایر بختیاری. فصل‌نامه علمی نگارینه هنر اسلامی، ۱(۱)، 19-39.
- نعمت‌شهربابکی، ابوالقاسم. (1393). بررسی طلسم و تعویذ و تأثیر آن در نقش‌مایه‌های فرش‌های سیستان و بلوچستان (پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته فرش). دانشگاه کاشان، اصفهان، ایران.
- هال، جیمز. (1383). فرهنگ نگاره‌ای نمادها در هنر شرق و غرب (ترجمه رقیه بهزادی). تهران: انتشارات فرهنگ معاصر.
- هدایت، صادق. (1381). فرهنگ عامیانه مردم ایران. تهران: نشرچشمه.
- یعقوب‌زاده، آزاده. (1392). نقش‌مایه طلسم محافظ بر فرش ترکمن. کتاب ماه هنر، ۱۶(۱۸۴)، 22-26.
- یعقوب‌زاده، آزاده و خزائی، محمد. (1398). نقش‌مایه‌های طلسم، تعویذ و حرز، مطالعه موردی: دست‌بافته‌های عشایر لر بختیاری. فصلنامه هنر وتمدن شرق، ۷(۲۵)، 43-54.
- واعظ‌کاشفی، ملاحسین. (910ق). اسرار قاسمی اسرار قاسمی در علم کیمیا، سیمیا، ریمیا، کیمیا و هیمیا. بی نا
- Elliade, M & Adams, CH. (1987). Encyclopaedia of religion. Mc Millan(Vol.14). New York: Extramarc University of Alberta Libraries