Conventional Methods of Shikasta Writing in the Qajar Period

Document Type : Review

Author

Department, of Visual Communication Faculty of Visual Arts, Tabriz University of Islamic Arts, Tabriz, Tabriz, Iran.

Abstract

Problem Definition: Shikasta Nastaliq is the last written development in Iranian calligraphy, the peak of its use should be found in the Qajar period. The variety of Shikasta writing methods in the Qajar period can be categorized and reported according to that period's social developments and artistic needs.
Objective: This study pursues two main objectives; First, it will search on the foundations of the formation of Shikasta Nastaliq, and then it will present a classification of the conventional methods of Shikasta writing in the Qajar period.
Research Method: This research is done using a descriptive-analytical method based on library and field studies. The method of data analysis is based on the structural analysis of samples. Also, the judged examples are from the range of Shikasta writing available in the Qajar period.
Results: The origin of the Shikasta script has been considered in Nastaliq. However, digging into this script's morphology reveals the Taliq script's effect on the Shikasta one. Also, based on the formal and structural findings in the Shikasta writing of this period, the Shikasta writing of the Qajar period can be divided into three main methods: First, the method of Darvish followers who wrote in the same way. Second is the method that leads to the relative independence of the text and poetry. In this category, creating a tableau by the method of Jali scripting is very common. Third, the method of scribal and clerical writings, a type of fast writing in scribal script, becomes common.

Keywords

Article Title [Persian]

شیوه‌های مرسوم شکسته‌نویسی در دوره قاجار

Author [Persian]

  • امیر فرید
استادیار گروه ارتباط تصویری، دانشکده هنرهای تجسمی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران.
Abstract [Persian]

بیان مسئله: شکسته‌نستعلیق آخرین تحول نوشتاری در خوشنویسی ایرانی است که اوج کاربری آن را باید در دوره قاجار جست. تنوع شیوه‌های شکسته‌نویسی در دوره قاجار متناسب با جریان‌های اجتماعی و نیازهای هنری آن دوره قابل دسته‌بندی و گزارش خواهد بود.
هدف: مقاله حاضر دو هدف اصلی را دنبال می‌کند؛ نخست جستجویی در بنیان‌­های شکل‌گیری شکسته نستعلیق خواهد داشت و سپس دسته‌بندی از شیوه‌های مرسوم شکسته‌نویسی در دوره قاجار ارائه خواهد داد.
روش پژوهش: این پژوهش به روش توصیفی-‌تحلیلی و بر مبنای مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی فراهم آمده است. شیوه تحلیل داده‌ها بر اساس تحلیل ساختاری نمونه‌ها است؛ همچنین نمونه‌های مورد قضاوت از گستره شکسته‌نویسی موجود در دوره قاجار می‌‌باشد.
یافته‌ها: ریشه خط شکسته را در نستعلیق دانسته‌اند؛ اما کنکاش در فرم‌شناسی این خط، تأثیر خط تعلیق بر شکسته را آشکار می‌کند. همچنین بر مبنای یافته‌های فرمی و ساختاری در شکسته‌نویسی این دوره، می‌توان شکسته‌نویسی دوره قاجار را به سه شیوه اصلی تقسیم نمود؛ نخست: شیوه پیروان درویش که به‌همان شیوه می‌نوشتند؛ دوم: شیوه‌ای که به استقلال نسبی شکسته از متن‌ و شعر‌ می‌انجامد؛ در این دسته، آفرینش تابلو به‌روش جلی‌نویسی (گُنده‌نویسی) بسیار رایج می‌‌شود؛ در گروه سوم: به نحوی نوشتارهای تحریری و منشی‌گری را شامل می‌شود؛ در این روش گونه‌‌ای تندنویسی به روش خط تحریری مرسوم می‌گردد.

Keywords [Persian]

  • خوشنویسی
  • شکسته‌نستعلیق
  • تعلیق
  • ریخت حروف
  • دوره قاجار

References

- براون، ادوراد. (1384). یک سال در میان ایرانیان(ترجمه مانی صالحی علامه). تهران: اختران.
- سید گلستانه، علی اکبر. (1388). عریضه داشت سید گلستانه. نامه بهارستان، ۱۰(15)، صص.
- صادق‌زاده، عین‌الدین. (1400). شکسته بی‌شکست در طلایه‌داران هنر خوش‌نویسی ایران. تهران: یساولی.
- فضائلی، حبیب‌اله. (1390). اطلس خط. تهران: سروش.
- فلسفی، امیراحمد. (13۸5). کشیده در نستعلیق. تهران: یساولی.
- قلیچ‌خانی، حمیدرضا. (1392). زرافشان. تهران: فرهنگ معاصر.
- قلیچ‌خانی، حمیدرضا. (1396). خواجه اختیار منشی گنابادی. تهران: پیکره.
- عطارچیان، محمدحسین. (1377). گلستان گلستانه. تهران: گنجینه کتابخانه مجلس.
- کسروی، احمد. (1378). تاریخ مشروطه. تهران: امیرکبیر.
- کابلی، یداله. (1384). شکسته پیوسته. تهران: سماع قلم.
- کریم‌زاده تبریزی، کریم. (1393). قدیم‌ترین خط تعلیق و خط شکسته درویش عبدالمجید. نامه بهارستان، ۱(2)، صص. ۳۸-۵۳.
- گروسی، امیرنظام. (1366). پندنامه یحیویه. تهران: نشر نقره.
- لائور، دیوید و پن تاک،استیون. (1391). مبانی طراحی (ترجمه محمد تقی فرامرزی). تهران: لاهیتا.
- مشعشعی، غلامرضا. (1391). احوال و آثار درویش. تهران: کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
- معنوی‌راد، میترا. (1393). بن‌مایه‌های زیباشناسی خطوط پهلوی و شکسته. تهران: دانشگاه الزهرا.
- منشی قمی، احمد بن حسین. (1383). گلستان هنر. تهران: منوچهری.
- هاشمی‌نژاد، علیرضا. (1393). سبک‌شناسی خوشنویسی قاجار. تهران: فرهنگستان هنر.
- هاشمی‌نیاری، عبداله. (1395). پژوهشی بر حرکت و ریتم در خط شکسته‌نستعلیق با رویکرد گرافیک متحرک (پایان‌نامه ارشد گرافیک)، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز، ایران.
- نوروزی‌طلب، علیرضا. (1387). نظریه فرمال، اساس نقد تفسیر و فهم آثار هنری. باغ نظر، ۵(10)، صص. 72-87.
Paykareh
Volume 11, Issue 27
June 2022
Pages 81-94

Files

History

  • Receive Date: 11 January 2022
  • Revise Date: 06 July 2022
  • Accept Date: 16 July 2022

Share

How to cite

Statistics