Examining the Proportion in Ma'qeli Decorations of "Khargerd Ghiasieh" School

Document Type : Original Article

Author

Department of Art, Faculty of Art and Architecture, Shiraz University, Shiraz, Iran

Abstract

Problem Definition: The study of the proportion in the components of brick decorations in architectural facades (khavun-chini) shows that this proportion results from the ratio of the dimensions of the components to the base-brick, which is created by cutting it to the correct proportions. Regarding the Ma'qeli decoration, which is also based on the pre-designed brick bonding and despite the many research studies conducted on its types, it is necessary to investigate how to balance the brick components and the base-area in which they are used. Accordingly, the problem of this research is to reveal the ratio between the components in a Ma'qeli decoration and the proportion of these components with the base-area in which they are placed. The decorations studied in this research are Ma'qeli works with inscriptions in the «Khargerd Ghiasieh» school made by Qavam al-Din Shirazi.
Objective: This research investigates the quantitative proportions in the decorative elements of Khargerd Ghiasieh School (resulted from numerical calculations).
Research Method: This research is based on data description and analysis in terms of its fundamental purpose and method. The data were obtained through two library-based and field methods. In the field study, Ma'qeli decorations (with inscriptions) have been quantitatively calculated. The decorations studied have been redesigned by computer software.
Results: The results show that, besides the components of the bricks that make up the Ma'qeli, there is also a harmony between the bricks and the base-area that decorates it. These proportions are created because of using a (Peymoon) which is obtained from the traditional measurement unit (Gaz), based on the divisions obtained from geometric drawings, and creates the necessary proportions with very high precision in all the elements and components of the building.

Keywords

Article Title [Persian]

بررسی تناسب موجود در تزیینات معقلی مدرسة «غیاثیۀ خرگرد»

Author [Persian]

  • سید علی اکبر سیدی
استاددیار گروه هنر، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.
Abstract [Persian]

بیان مسئله: مطالعۀ تناسب موجود در اجزای تزیینات آجری در نماهای معماری (خوون چینی) نشان می‌دهد که این تناسب حاصل نسبت ابعاد اجزا به آجر مادر است که از خرد شدن آن به نسبت‌های صحیح پدید می‌آید. در خصوص تزیینات معقلی که مبنای آن نیز بر چینش از پیش طراحی‌ شده، آجرها استوار است، علی‌رغم تحقیقات فراوان در انواع آن، ضروری است که تا چگونگی ایجاد تناسب بین اجزای آجر و بستری که در آن به‌کار گرفته می‌شوند، مورد مطالعه قرار گیرند، برهمین اساس مسئله این پژوهش آشکار سازی نسبت بین اجزا در یک تزیین معقلی و تناسب این اجزا با بستری که در آن قرار گرفته‌اند، است. تزیینات مورد مطالعه این پژوهش معقلی‌های کتیبه‌دار مدرسۀ «غیاثیۀ خرگرد» ساختۀ قوام‌الدین شیرازی است.
هدف: بررسی تناسبات کمی موجود در تزیینات معقلی مدرسۀ غیاثیۀ خرگرد (حاصل از محاسبات عددی) هدف این پژوهش است.
روش پژوهش: این پژوهش از نظر هدف بنیادی و از حیث روش مبتنی ‌بر توصیف و تحلیل داده‌هاست. داده‌ها از دو طریق کتابخانه‌ای و میدانی به‌دست ‌آمده‌اند. در مطالعۀ میدانی، تزیینات معقلی (دارای کتیبه) مورد محاسبۀ کمی قرار گرفته است. تزیینات مورد مطالعه توسط نرم‌افزار رایانه‌ای بازطراحی‌ شده‌اند.
یافته‌ها: نتایج نشان می‌دهد که تناسب، علاوه‌ بر اجزای آجرهای تشکیل‌‌دهندۀ معقلی‌ها، بین آجرها و بستری که آن را تزیین می‌کنند نیز وجود دارد. این تناسبات بر اثر به‌کارگیری یک (پیمون) که از واحد اندازه‌گیری سنتی (گز) حاصل می‌شود، براساس تقسیمات حاصل از ترسیم‌های هندسی به‌وجود آمده و تناسبات لازم را با دقت بسیار بالا در تمام ارکان و اجزای بنا ایجاد می‌نماید.

Keywords [Persian]

  • آجر
  • خط معقلی
  • تناسب
  • تزیینات تیموری
  • مدرسه غیاثیه خرگرد

References

- آذرخرداد، فرشته. (1396). بازشناسی و تحلیل تناسبات هندسی بناهای عصر تیموری با تکیه ‌بر آثار معماری قوام‌الدین شیرازی (پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد باستان‌شناسی). دانشکدۀ هنر، دانشگاه بیرجند، ایران.
- آذرخرداد، فرشته، زارعی، علی و هاشمی زرچ‌آبادی، حسن. (1397). ارزیابی و شناخت هندسۀ کاربردی عصر تیموری در طراحی بقعۀ مولانا زین‌الدین ابوبکر تایبادی. مطالعات هنر اسلامی، 14(31)، صص. 164-187.
- اردلان، نادر و بختیار، لاله. (1390). حس وحدت (ترجمه ونداد جلیلی). تهران: مؤسسۀ علم معمار.
- السعید، عسام و پارمان، عایشه. (1363). نقش‌های هندسی در هنر اسلامی (ترجمۀ مسعود رجب‌نیا). تهران: سروش.
- اوکین، برنارد. (1386). معماری تیموری در خراسان (ترجمۀ علی آخشینی). مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
- بلر، شیلا اس و بلوم، جاناتان ام. (1382). هنر و معماری اسلامی در ایران و آسیای مرکزی (جلد اول) دوره ایلخانیان و تیموریان (ترجمۀ سید محمد موسی هاشمی گلپایگانی). تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- بمانیان، محمدرضا، اخوت، هانیه و بقایی، پرهام. (1390). کاربرد هندسه و تناسبات در معماری. تهران: طحان.
- پیرنیا، محمدکریم و بزرگمهر، زهره. (1385). هندسه در معماری. تهران: سازمان میراث فرهنگی و گردشگری.
- پوگاچنکوا، گالینا آ. (1387). شاهکارهای معماری در آسیای میانه (ترجمۀ سید داوود طبایی). تهران: فرهنگستان هنر.
- جوانی، اصغر. کیانمهر، قباد. مهیار، فروغ و سیدی، سید علی اکبر(1396). حضور رنگ در بیان اهمیت سطوح و نماهای معماری. پژوهش‌های خراسان بزرگ، ۷(۲۸)، صص. ۶۹-۸۸.
- سمرقندی، دولتشاه بن بختی شاه. (1382). تذکره‌الشعرا (به کوشش محمد رمضانی). تهران: خاور.
- زمرشیدی، حسین. (1386). اجرای ساختمان با مصالح سنتی. تهران: انتشارات افشار، دفتر تحقیقات و برنامه‌ریزی آموزش فنی و حرفه‌ای وزارت آموزش ‌و پرورش.
- زمرشیدی، حسین و صادقی حبیب‌آبادی، علی. (1397). آجر و هنر آجرکاری از دوران باستان تا امروز. فصل‌نامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی،(33)، صص. 5-17.
- زمرشیدی، حسین. (1384). کاشیکاری ایران، خط معقلی. تهران: سازمان عمران و بهسازی شهری.
- سیدی، سید علی‌اکبر. (1398). سنجش نسبت گستره‌های رنگی کاشی‌های معرق مدرسۀ غیاثیۀ خرگرد قوام‌الدین شیرازی (پایان‌نامۀ دکتری پژوهش هنر). دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران.
- علیزاده، سیامک، صالحی، سحر و امامی‌فر، نظام‌الدین. (1392). بررسی نقوش مقابر آجری دزفول. پیکره،(4)، صص. 59-68.
- فیزابی، بهمن، جوانی، اصغر و قاسمی سیچانی، مریم. (1394). تحلیل متن کوفی ارائۀ معماری قوام‌الدین شیرازی در گازرگاه هرات. دو فصلنامه مرمت و معماری ایران، 5(10)، صص. 105-122.
- کشاورزی میان‌دشتی، حمیدرضا و فیزابی، بهمن. (1396). گونه‌شناسی خط بنایی (معقلی) بر اساس شیوه طراحی و روش‌های اجرایی. هنرهای صناعی ایران، ۱(۱)، صص. 48-62.
- کیانی، محمد یوسف. (1382). تاریخ هنر معماری ایران دوره اسلامی. تهران: انتشارات سمت.
- گلمبگ، لیزا و ویلبر، دونالد. (1374). معماری تیموری در ایران و توران (ترجمۀ کرامت ا... افسر و محمد یوسف کیانی). تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
- ماهرالنقش، محمود. (1361). طرح و اجرای نقش در کاشیکاری ایران دورۀ اسلامی/ دفتر اول خط بنایی. تهران: انتشارات موزۀ رضا عباسی.
- منکوفسکایا، ال.لو. (1379). به‌سوی مطالعۀ اشکال معماری در آسیای میانه در پایان قرن چهاردهم/ هشتم ﻫ.ق: مقبرۀ خواجه احمد یسوی (ترجمۀ بحرالعلومی: شیرازی). مجله اثر، (31-32)، صص. 260-288.
- نجیب‌اوغلو، گل‌رو. (1379). هندسه و تزیین در معماری اسلامی. تهران: روزنه.
- نعیما، غلامرضا. (1376). دزفول شهر آجر. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
- هیل، درک و گرابر، اولک. (1386). معماری و تزیینات اسلامی (ترجمۀ مهرداد وحدتی). تهران: شرکت انتشارات علمی فرهنگی.
- Kostof, Spiro. (1986). The Architect in the middle Ages, East and west, in Architect chapter in the history. New York: Oxford University press.
Paykareh
Volume 11, Issue 29
December 2022
Pages 71-85

Files

History

  • Receive Date: 30 June 2022
  • Revise Date: 04 November 2022
  • Accept Date: 19 November 2022

Share

How to cite

Statistics