“Qavam Shahnameh”, Another Aspect of Miniature Painting Art of Shiraz during the Safavid Period

Document Type : Original Article

Authors

1 Master of Visual Communication, Faculty of Visual Arts, Tehran University of Art, Tehran, Iran.

2 Assistant Professor, Department of Visual Communication, Faculty of Visual Arts, Tehran University of Art, Tehran, Iran.

Abstract

Introduction: The illustrated manuscript of the “Qavam Shahnameh”, preserved in the Reza Abbasi Museum, includes 38 miniature paintings. This Shahnameh was written by Mohammad Qavam Shirazi in 1000 A.H., but the name of the painter(s) is not mentioned. This artwork is among the manuscripts that have received less attention and is almost unknown. In this research, an attempt is made to gain a more accurate understanding of this manuscript by relying on historical evidence and structural examinations of the miniature paintings, as well as their artistic and stylistic quality. The current research aims to introduce this work and identify the structural and visual characteristics of this artistic masterpiece, as well as to more precisely identify this work, based on evidence and documentation, regarding its stylistic and locational identity. The fundamental questions of the present research are: “What is the painting style of the Qavam Shahnameh”? and “What visual characteristics and values does it possess”?
Research Method: The present research was conducted using a descriptive-analytical method, and the findings were obtained through library resources, databases, and the archive of the "Reza Abbasi" Museum. In this study, several Shahnamehs from the Shiraz painting style and two Shahnamehs from the Qazvin style, which were somewhat contemporary with the "Qavam Shahnameh", have been examined and compared.
Findings: Although the Qavam Shahnameh is considered to belong to the Qazvin painting style, the findings indicate that this manuscript bears many similarities with other Shahnamehs of the Shiraz style and follows the tradition of "Shiraz miniature painting". The identity of the calligrapher of this manuscript has also been examined.
Conclusion: The Qavam Shahnameh is among the Shahnamehs which include all the characteristics of the Shiraz style. This Shahnameh bears many similarities with other Shahnamehs from Shiraz, especially the Peck and Britain Shahnamehs, and they were likely created by the same painters. Also, the calligrapher is Muhammad Qavam Shirazi, who is one of the prolific calligraphers of Shiraz and created all his works in this city. The findings of the present research indicate that the Qavam Shahnameh belongs to the Shiraz style and was probably produced in the professional workshops of Shiraz, and contrary to the common viewpoint, it has no relation to the Qazvin style. The common features found in the miniature paintings of the Qavam Shahnameh and other works of the Qazvin style do not belong solely to this Shahnameh; they are also present in other Shahnamehs from Shiraz. The reason for this is that Shirazi painters were influenced by painters from the capital (Qazvin).

Keywords

Article Title [Persian]

«شاهنامۀ قوام» جلوه‌ای دیگر از هنر نگارگری شیراز دورۀ صفوی

Authors [Persian]

  • بابک عطاریان 1
  • مصطفی ندرلو 2
1 کارشناس ارشد ارتباط تصویری، دانشکده هنرهای تجسمی، دانشگاه هنر تهران، تهران، ایران.
2 استادیار گروه ارتباط تصویری، دانشکده هنرهای تجسمی، دانشگاه هنر تهران، تهران، ایران.
Abstract [Persian]

مقدمه: نسخه‌نگارۀ «شاهنامۀ قوام (هزار)»، محفوظ در موزۀ «رضا عباسی»، دارای ۳۸ نگاره است. این شاهنامه به‌دست محمد قوام شیرازی در سال ۱۰۰۰ هجری نوشته شده است، اما از نگارگر یا نگارگران آن نامی در میان نیست. این اثر جزو نسخه‌هایی است که کمتر مورد نگرش قرار گرفته و تقریباً گمنام است. در این جستار، کوشش می‌شود تا با تکیه بر شواهد تاریخی و بررسی‌های ساختاری نگاره‌ها و کیفیت هنری و سبکی، شناخت صحیح‌تری از این نسخه به‌دست آید. هدف پژوهش معرفی این اثر و شناسایی ویژگی‌های ساختاری و بصری این شاهکار هنری و همچنین شناسایی هرچه دقیق‌تر این اثر، با تکیه بر شواهد و مستندات، نسبت ‌به هویت سبکی و مکانی آن است. پرسش بنیادین پژوهش حاضر این است که شیوه نگارگری «شاهنامۀ قوام» چیست و از‌ نظر بصری دارای چه ویژگی و ارزش‌هایی است؟
روش پژوهش: پژوهش پیش رو به‌شیوۀ توصیفی- تحلیلی انجام شده و یافته‌ها از‌ طریق منابع کتابخانه‌ای و پایگاه‌های اطلاعاتی و از آرشیو موزۀ «رضا عباسی» به‌دست آمده است. در این پژوهش چند شاهنامه از شیوه ‌نگارگری شیراز و دو شاهنامه از شیوه قزوین که تا حدودی معاصر با « شاهنامه قوام» بودند مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته‌اند و تحلیل ارائه شده با در نظرگیری این مقایسه بوده است.
یافته‌ها: هرچند شاهنامه قوام را متعلق ‌به شیوۀ نگارگری قزوین دانسته‌اند، اما یافته‌ها نشان می‌دهد که این نسخه همانندی‌های بسیاری با دیگر شاهنامه‌های شیوۀ شیراز دارد و پیرو سنت «نگارگری شیراز» است. همچنین هویت خوشنویس این نسخه نگاره نیز مورد بررسی قرار گرفته است.
نتیجه‌گیری: شاهنامه قوام جزو شاهنامه هایی است که تمام ویژگی‌های شیوه شیراز را در خود دارد. این شاهنامه همانندی‌های بسیاری با دیگر شاهنامه های شیراز به ویژه شاهنامه‌های پک و بریتانیا دارد و به گمان بسیار توسط نگارگران مشترکی کار شده‌اند. همچنین خوشنویس آن محمدقوام شیرازی که از خوشنویسان پرکار شیراز است و تمام آثارش را در این شهر پدید آورده است. برآیند پژوهش پیش رو نشان می‌دهد که شاهنامه قوام متعلق به شیوه شیراز است و احتمالا در کارگاه‌های حرفه ای شیراز کار شده باشد و برخلاف انگاره رایج نسبتی با شیوه قزوین ندارد. ویژگی های مشترکی که در نگاره‌های شاهنامه قوام و دیگر آثار شیوه قزوین وجود دارد تنها متعلق به این شاهنامه نیست و در دیگر شاهنامه‌های  شیراز  وجود دارد و دلیل آن تاثیرپذیری نگارگران شیرازی از نگارگران پایتخت(قزوین) است.

Keywords [Persian]

  • شاهنامۀ قوام
  • نگارگری
  • شیراز
  • صفوی

References

- اشرفی، مرجان. (1367). همگامی با ادبیات در ایران (ترجمۀ رویین پاکباز). تهران: نگاه.
- اشرفی، مرجان. (1386). بهزاد و شکل‌گیری مکتب مینیاتور بخارا (ترجمۀ نسترن زندی). تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- آژند، یعقوب. (1392). نگارگری ایران (پژوهشی در تاریخ و نگارگری ایران). تهران: سمت.
- آژند، یعقوب. (1393). مکتب نگارگری شیراز. تهران: سمت.
- آژند، یعقوب. (1394). مکتب نگارگری تبریز و ((قزوین-شیراز)). تهران: سمت.
- بهار، مهرداد. (1391). حماسه‌های ایرانی: از اوستا تا شاهنامه. تهران: زرین و سیمین.
- بیانی، مهدی. (1363). احوال و آثار خوشنویسان. تهران: علمی.
- پاکباز، رویین. (1390). نقاشی ایرانی از دیرباز تا امروز. تهران: زرین و سیمین.
- پوپ، آرتور اپهام. (1393). سیر و صور نقاشی ایران (ترجمۀ یعقوب آژند). تهران: انتشارات مولی.
- حسینی‌راد، عبدالمجید. (1384). شاهکارهای نگارگری ایران. تهران: موزه‌ی هنرهای معاصر.
- حسینی‌راد، عبدالمجید. (1401). شاهنامۀ شاه اسماعیل. تهران: انتشارات زرین و سیمین.
- حسینی‌راد، عبدالمجید. (1401). شاهنامۀ قوام. تهران: انتشارات زرین و سیمین.
- ریشار، فرانسیس. (1383). جلوه‌های هنر پارسی (ترجمۀ ع. روح بخشان). تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- زرین‌کوب، عبدالحسین. (1381). تاریخ ایران از آغاز تا سقوط پهلوی. تهران: سخن.
- سودآور، ابوالعلاء. (1380). هنر دربارهای ایران (ترجمۀ ناهید محمد شمیرانی). تهران: کارنگ.
- سیدیزدی، زهرا. (1395). شاه اسماعیل صفوی و شاهنامۀ صفوی. مجلۀ مطالعات ایرانی، ۱۵(30)، 116-101.
- سیوری، راجر. (1382). تحقیقاتی در تاریخ ایران صفوی (مجموعه مقالات) (ترجمۀ عباسقلی غفاری‌فرد، محمدباقر آرام). تهران: امیرکبیر.
- سیوری، راجر. (1396). ایران عصر صفوی (ترجمۀ کامبیز عزیزی). تهران: نشر مرکز.
- شایسته‌فر، مهناز. (1389). مناسک حج در نگارگری اسلامی و نقش آن در همبستگی ملی و وحدت اسلامی. نامۀ پژوهش فرهنگی، (12)، 88-65.
- شریف‌زاده، عبدالمجید. (1370). نامورنامه. تهران: میراث فرهنگی و ادارۀ امور حوزه‌های تهران- وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- صفاری، نهضت‌‌سادات و فرخ‌فر، فرزانه. (1402). پیوند و گسست شاهنامه‌نگاری در مکاتب شیراز آل‌اینجو و آل‌مظفر. پیکره، ۱۲(۳۱)، ۳۴-۵۱. Doi: 10.22055/pyk.2023.42872.1376
- فردوسی، ابوالقاسم. (1385). شاهنامه (براساس چاپ مسکو). تهران: افکار.
- فریه، ر. دبلیو. (1374). هنرهای ایران (ترجمۀ پرویز مرزبان). تهران: فرزان.
- فسائی، حسن. (1388). فارسنامۀ ناصری. تهران: امیرکبیر.
- فلسفی، نصرالله. (1353). زندگانی شاه عباس اول (جلد 3). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- قلیچ‌خانی، حمیدرضا. (1396). کاتبان شاهنامه. تهران: کتاب‌آرایی ایرانی.
- کری ولش، استوارت. (1389). نقاشی ایرانی: نسخه نگاره‌های عهد صفوی (ترجمۀ احمدرضا تقاء). تهران: سمت.
- کن‌بای، شیلا. (1391). نقاشی ایرانی (ترجمۀ مهدی حسینی). تهران: دانشگاه هنر.
- کنگرانی، منیژه. (1390). فردوسی در آیینۀ نگارگری ایرانی. فصلنامۀ کیمیای هنر، (1)، 71-78.
- گرابار، اولگ. (1396). مروری بر نگارگری ایرانی (ترجمۀ مهرداد وحدتی دانشمند). تهران: سمت.
- گری، بازل. (1392). نقاشی ایرانی (ترجمۀ عربعلی شروه). تهران: نشر دنیای نو.
- ماه‌وان، فاطمه. (1395). شاهنامه‌نگاری گذر از متن به تصویر. تهران: معین.
- مجیرشیبانی، نظام الدین. (1345). تشکیل شاهنشاهی صفویه، احیای وحدت ملی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- نامور مطلق، بهمن و کنگرانی، منیژه. (1394). فرهنگ مصور نمادهای ایرانی. تهران: نشر شهر.
- نویدی شیرازی، عبدی بیک. (1369). تکلمه‌الاخبار (به تصحیح عبدالحسین نوایی). تهران: نشر نی.
- ولش، آنتونی. (1389). نگارگری و حامیان صفوی. تهران: مؤسسۀ تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری متن.
- یوسفی، حسن. (1393). تاریخ نقاشی قزوین. تهران: سورۀ مهر.
- Gest, G. (1949). Shiraz painting in the sixteenth century. Washengton: Brewster press.
- Simpson, M. (2015). Princeton s great persian book of kings: the peck shahnama. New Jersey: Princeton university art museum.
Paykareh
Volume 13, Issue 38
December 2024
Pages 18-35

Files

History

  • Receive Date: 20 February 2024
  • Revise Date: 14 September 2024
  • Accept Date: 28 September 2024

Share

How to cite

Statistics