Document Type : Original Article
Authors
1 Master of Visual Communication, Faculty of Visual Arts, Tehran University of Art, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Visual Communication, Faculty of Visual Arts, Tehran University of Art, Tehran, Iran.
Article Title [Persian]
Authors [Persian]
مقدمه: نسخه‌نگارۀ «شاهنامۀ قوام (هزار)»، محفوظ در موزۀ «رضا عباسی»، دارای ۳۸ نگاره است. این شاهنامه به‌دست محمد قوام شیرازی در سال ۱۰۰۰ هجری نوشته شده است، اما از نگارگر یا نگارگران آن نامی در میان نیست. این اثر جزو نسخه‌هایی است که کمتر مورد نگرش قرار گرفته و تقریباً گمنام است. در این جستار، کوشش می‌شود تا با تکیه بر شواهد تاریخی و بررسی‌های ساختاری نگاره‌ها و کیفیت هنری و سبکی، شناخت صحیح‌تری از این نسخه به‌دست آید. هدف پژوهش معرفی این اثر و شناسایی ویژگی‌های ساختاری و بصری این شاهکار هنری و همچنین شناسایی هرچه دقیق‌تر این اثر، با تکیه بر شواهد و مستندات، نسبت به هویت سبکی و مکانی آن است. پرسش بنیادین پژوهش حاضر این است که شیوه نگارگری «شاهنامۀ قوام» چیست و از نظر بصری دارای چه ویژگی و ارزش‌هایی است؟
روش پژوهش: پژوهش پیش رو به‌شیوۀ توصیفی- تحلیلی انجام شده و یافته‌ها از طریق منابع کتابخانه‌ای و پایگاه‌های اطلاعاتی و از آرشیو موزۀ «رضا عباسی» به‌دست آمده است. در این پژوهش چند شاهنامه از شیوه نگارگری شیراز و دو شاهنامه از شیوه قزوین که تا حدودی معاصر با « شاهنامه قوام» بودند مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته‌اند و تحلیل ارائه شده با در نظرگیری این مقایسه بوده است.
یافته‌ها: هرچند شاهنامه قوام را متعلق به شیوۀ نگارگری قزوین دانسته‌اند، اما یافته‌ها نشان می‌دهد که این نسخه همانندی‌های بسیاری با دیگر شاهنامه‌های شیوۀ شیراز دارد و پیرو سنت «نگارگری شیراز» است. همچنین هویت خوشنویس این نسخه نگاره نیز مورد بررسی قرار گرفته است.
نتیجه‌گیری: شاهنامه قوام جزو شاهنامه هایی است که تمام ویژگی‌های شیوه شیراز را در خود دارد. این شاهنامه همانندی‌های بسیاری با دیگر شاهنامه های شیراز به ویژه شاهنامه‌های پک و بریتانیا دارد و به گمان بسیار توسط نگارگران مشترکی کار شده‌اند. همچنین خوشنویس آن محمدقوام شیرازی که از خوشنویسان پرکار شیراز است و تمام آثارش را در این شهر پدید آورده است. برآیند پژوهش پیش رو نشان می‌دهد که شاهنامه قوام متعلق به شیوه شیراز است و احتمالا در کارگاه‌های حرفه ای شیراز کار شده باشد و برخلاف انگاره رایج نسبتی با شیوه قزوین ندارد. ویژگی های مشترکی که در نگاره‌های شاهنامه قوام و دیگر آثار شیوه قزوین وجود دارد تنها متعلق به این شاهنامه نیست و در دیگر شاهنامه‌های شیراز وجود دارد و دلیل آن تاثیرپذیری نگارگران شیرازی از نگارگران پایتخت(قزوین) است.
Keywords [Persian]
)