Document Type : Original Article
Authors
1 PhD student in Islamic Arts, Faculty of Art and Architecture, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
2 Associate Professor, Department of Islamic Art, Faculty of Art and Architecture, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
3 Associate Professor, Visual Communication Department, Faculty of Art and Architecture, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
4 Professor, Department of Visual Communication, Faculty of Art and Architecture, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
Article Title [Persian]
Authors [Persian]
مقدمه: مسجد و قدمگاه توران پشت، دارای محرابی سنگی است که اکنون در گالری فریر آمریکا نگهداری می‌شود. این محراب سنگی، دارای کتیبههایی به‌خط کوفی و ثلث است. با توجه به تاریخی که در این محراب سنگی نوشته شده، این اثر متعلق به سال (549 ه .ق) و دورۀ سلجوقی است. می‌توان گفت که دورۀ سلجوقی یکی از دوره‌هایی است که تنوع طراحی و توجه به جزییات در کتیبههای کوفی به اوج شکوفایی رسید. کتیبۀ کوفی این محراب سنگی، شامل آیات (17) تا (19) سورۀ آل عمران است. سؤال پژوهش پیش‌رو این است که نقشۀ طراحی و کاربرد تناسبات در این کتیبه کوفی چگونه است؟ این پژوهش با هدف یافتن نقشه طراحی به تحلیل تناسبات و اصول طراحی در کتیبه کوفی محراب سنگی مسجد و قدمگاه توران پشت میپردازد.
روش پژوهش: این پژوهش از نوع کیفی و به‌شیوۀ تاریخی و تحلیلی است که با استناد به منابع کتابخانه‌ای- اسنادی انجام شده است.
یافته‌ها: دست آورد پژوهش این گونه است که در طراحی و یا اجرای کتیبه کوفی محراب مسجد و قدمگاه توران‌پشت هنرمند کتیبهنگار از نقشه طراحی بر پایه تناسبات استفاده کرده است. که این موضوع بر بکارگیری ویژگیهای بصری آن نیز تاثیر گذار بوده است.
نتیجه‌گیری: تحلیلهای پژوهش نشان میدهد که کتیبۀ کوفی محراب سنگی مسجد و قدمگاه توران‌پشت دارای نقشۀ طراحی است و این نقشۀ طراحی با توجه به تناسبات پایه‌ای و شکل گرفته است. براساس این تناسبات، خطوط راهنمای اصلی، خطوط راهنمای میانی و جدول‌بندی‌ها در این کتیبۀ کوفی به صورت قاعده‌مند و با توجه به تناسبات پایه‌ای به اجرا در آمده است. طراحی و اتصالات حروف نیز براساس این نقشه طراحی صورت گرفته و هیچ کلمه‌ای خارج از این نقشه، طراحی نشده است.
Keywords [Persian]
)