New findings in explaining the artistic characteristics of Timurid-style woodcarving

مقدمه: پس از آشوب‌های پایانی قرن هشتم هجری قمری؛ آرامش نسبی ایران، مرهون تلاش‌های شاهرخ میرزا و جانشینان اوست. از آنجا که همت تیموریان بر آبادانی و معموری کشور نهاده شد، سعی کردند در همۀ وجوه از جمله هنرهای صناعی گشاده و نظری، بلند افکنند. در این راستا، هنرهای معماری و تزئینی ازجمله منبت چوب مسیری را پیمود که می‌توان ویژگی‌های بارزی در آن دید. هدف نوشتار، تبیین هنر منبت تیموری در ماوراءالنهر، خراسان، طبرستان و کویر مرکزی ایران است. از این‌رو به‌دنبال پاسخ بدین پرسش است که ویژگی‌های هنری منبت چوب قرن نهم و اوایل دهم ه.ق در ایران تیموری چیست؟
روش پژوهش: پژوهش حاضر از نظر هدف، بنیادی بوده و از منظر روش، ماهیتی توصیفی، تحلیلی و تاریخی دارد. جامعۀ مورد مطالعه آثار چوبی قرن نهم و اوایل دهم ه.ق در ایران و روش نمونه‌گیری شامل تمامی آثار در دسترس بر جای‌ مانده از عصر قرن نهم در ایران شامل بیست دَر، دوازده صندوق مزار و سه منبر، در مجموع سی و پنج اثر تاریخی بوده که عمدتا به صورت میدانی جمع‌آوری شده است. تحلیل آثار مبتنی بر ویژگی‌های صوری و تکنیکی در اجرای آثار منبت آن دوره تاریخی است.
یافته‌ها: فرم‌های ترنجی، سینه‌باز و گره‌های هندسی، نقوش فلس ماهی، گل دولپی سه‌قسمتی، گل خورشیدی و فرفره، شاخه‌های افشان گیاهی، همنشین اسلیمی و ختایی در متن کتیبه و ریسه گیاهی، گل قلبی صنوبری، گل لاله در حاشیه آثار چوبی دوره تیموری از نقوش شاخص است. همچنین، تأکید بر اعداد شش، هشت، ده، دوازده و شانزده در بخش‌های مختلف ملاحظه شد که همگی با شیوۀ جست مقعر روسازی و اجرا شده‌اند.
نتیجه‌گیری: منبت تیموری را می‌توان به عنوان نقطه طلایی منبت ایران از لحاظ طراحی و شیوه ساخت و پرداخت بر آثار چوبی مطرح نمود.