مقالات پژوهشی (Research/Original papers)
این نوع مقالات باید طرح مسئله‌ای نو باشند و یا نگاهی نو به یک مسئله داشته باشند. مهم‌ترین ویژگی این مقالات، اصالت و بداعت است.
ساختار و محتوای این مقالات :
- چکیده (Abstract):
شرحی از مسئلۀ مورد بررسی؛ ذکر سؤال و فرضیه؛ روش تحقیق؛ خلاصۀ یافته‌های اساسی پژوهش و بیان نتیجه.
- کلمات کلیدی (keywords)
- مقدمه (Introduction) : این بخش زمینه‌چینی برای توجیه اهمیت و ضرورت مسئله است. بسط بیان مسئله و اهداف نیز در این بخش صورت می‌گیرد. مقدمه نشان‌دهندۀ آن است که در ادامه، چه در انتظار خواننده است.
-پیشینۀ پژوهش (Literature review (Research background/ : در این بخش باید یک طرح کلی از مهم‌ترین مطالعاتی که تاکنون ارائه شده‌اند بیان شود و در نهایت بر بداعت مقاله تأکید شود. این بخش باید بازتابی از هدف مقاله بوده و ارتباط آثار بررسی شده با خود مقاله روشن باشد. در واقع پیشینه، میزان اشراف نویسنده به موضوع مورد پژوهش را نشان می‌دهد و بهتر است با نگاه انتقادی نوشته شود.
- سؤال (سؤالات) یا فرضیه (فرضیات):
هر سؤال باید:
۱. اکتشافی بوده و بدیهی نباشد. یعنی سؤال منتج از مسئله باشد، نه سؤالاتی که پاسخ آنها در تحقیقات پیشین قابل ردیابی است؛2. یک جملۀ سادۀ سؤالی باشد؛ ولی جواب سؤال نباید بلی یا خیر شود. در واقع آغاز سؤال با «آیا» علمی نیست؛ 3. فقط در خصوص یک موضوع سؤال مطرح کند؛ 4. واضح و روشن باشد.
هر فرضیه:
۱. پاسخ احتمالی به سؤال پژوهش و یک گزارۀ خبری است؛2. براساس مطالعۀ علمی مقدماتی حاصل شود؛ 4. ساده و آزمون‌پذیر باشد.
- روش تحقیق (Research method): نشان می‌دهد که پژوهش چگونه انجام؛ و از چه روش‌هایی برای رسیدن به نتیجه استفاده شده است.
- بدنۀ پژوهش/ مقاله: این بخش شامل مبانی نظری، نتایج و بحث است که از یک نظم و سیر منطقی پیروی می‌کنند.
۱. مبانی نظری: تئوری‌ها، نظریه‌ها و مدل‌های علمی است که پژوهشگر به عنوان سنگ‌بنای پژوهش خود انتخاب می‌کند تا به این طریق بتواند نتایج پژوهش خود را در راستای آزمون نظریه یا مدل مورد نظر خود تبیین کند.
۲. بحث و تحلیل: خلاصه، تفسیر و بحث دربارۀ نتایج تحقیق است و نتایج پژوهش حاضر را با نتایج پژوهش‌های پیشین به قیاس و بحث می‌گذارد (یافته‌ها می‌توانند در این بخش نیز بیان شوند).
۳. دستاوردها و یافته‌ها: یافته‌ها را گزارش می‌دهد و آنها را تجزیه‌وتحلیل می‌کند.
- نتیجه‌گیری (Conclusion): در این بخش نتیجۀ کلی پژوهش، پاسخ به سؤالات پژوهش و رد یا تأیید فرضیه بیان شده و زمینه را برای پژوهش‌های آتی مشخص می‌کند. در نتیجه‌گیری ارجاع به منبع مجاز نبوده و باید کاملاً تحلیل‌های نویسنده/ نویسندگان باشد.
- فهرست منابع (Reference list): مشخصات کتاب‌شناختی کلیۀ منابع مورد استفاده در مقاله (فارسی و انگلیسی) به‌طور کامل و طبق فرمت مجله در این قسمت تنظیم شوند. از ذکر منابعی که در متن به آنها ارجاع نشده، پرهیز شود.
مقالات مروری (articlesReview )
ویژگی‌ها: این نوع مقالات باید مرور، قیاس و تحلیل ادبیات موضوعی خاص با تأکید بر یک مسئله باشند، که به شناخت روابط، تناقضات و ناسازگاری‌ها (در آن موضوع) کمک کرده و وضعیت فعلی و پیشرفت پژوهش در روشن‌شدن آن مسئله را نشان می‌دهد. این نوع مقالات تأکید بر یک مسئلۀ در ادبیات موضوع و یافته‌های پیشین هستند و نیازمند تسلط کافی پژوهشگر به پیشینۀ موضوع پژوهش است. هدف از نوشتن مقالۀ مروری تنها اطلاع‌رسانی و گردآوری مطالب نیست، بلکه ارزشیابی و تفسیر نیز هست و باید نظر نویسنده را دربارۀ موضوع دربرگرفته باشد. بدیهی است مقالاتی که صرفاً جنبۀ گردآوری و تکرار نقل قول دیگران داشته باشند، مروری تلقی نمی‌شوند.
دستهبندی مقالات مروری به شرح زیر است:
۱. مرور نظام‌مند (Systematic review): مرور مدون یا نظام‌مند، بازنگری علمی پژوهش‌های موجود است و با به‌کارگیری روشی معین، منظم، واضح و رده‌بندی‌شده نوشته می‌شود. هدف از مرور مدون، فراهم‌کردن پاسخ شفاف و روشن به یک پرسش علمی است؛ یعنی در این نوع مرور، سؤال تعریف شده و خاص است. برای رسیدن به این هدف تلاش می‌شود که تمام پژوهش‌های موجود راجع به موضوع پرسش شناسایی شده و از نظر کیفیت متدولوژی و براساس روش‌های استاندارد ارزیابی شوند. سپس یافته‌های پژوهش‌های قابل‌قبول جمع‌بندی شده، نتیجۀ نهایی استخراج شده و به صورت خلاصه برای خوانندگان آورده می‌شود.جستجوی مطالعات مربوط به سؤال پژوهش، سنجش کیفیت مطالعات، استخراج نتایج و آماده‌سازی اطلاعات برای متاآنالیز مراحل یک مرور نظام‌مند هستند.
۲. متاآنالیز یا فراتحلیل (Meta-analysis): در زیر مجموعۀ مطالعات نظام‌مند قرار می‌گیرد و عبارت است از به‌کارگیری روش‌های آماری خاص برای خلاصه‌کردن نتایج مطالعات مستقل برای یافتن دقیق‌ترین شکل ارتباط بین متغیرهای مورد بررسی. برای نگارش یک مقالۀ متاآنالیز حداقل شش مرحلۀ: تعریف دقیق سؤال، انتخاب اولیۀ مقالات در قالب یک بررسی ساختار یافتۀ اولیه، بررسی اعتبار علمی مقالات، استخراج اطلاعات، تحلیل آماری و ارائۀ آن و تفسیر و بحث و نتایج نیاز است.
۳. مرور روایی/نقلی (Narrative review): در مواردی که شواهد و داده‌های چندانی در دسترس نیست، مرور نقلی ارزشمند خواهد بود. در این نوع مرور، سؤال گسترۀ بزرگی دارد. استخراج داده‌ها روش خاصی ندارد و صرفاً مطالعۀ مقاله و استفهام است (با سنجش براساس معیارهای شناخته شده و رایج علمی، امکان خطا و تورش در این نوع از مقالات زیاد است). مرور سیستماتیک به سؤالات دقیق از پیش معلوم پاسخ می‌دهد، ولی مرورنقلی به محدودۀ وسیعی از نکات مربوط به یک عنوان می‌پردازد. لازم به ذکر است که این نوع مقالات مروری نیز نباید به هیچ‌وجه جنبۀ گردآوری داشته باشند.
بخش‌های مختلف یک مقالۀ مروری:
- چکیده (Abstract):
۱. شرحی از مسئلۀ مورد بررسی؛
۲. روش تحقیق ( نحوه انتخاب مقالات و روش یافتن آنها، تعداد آنها و ...)
۳. خلاصۀ یافته‌های اساسی پژوهش؛
۴. نتایج.
- کلمات کلیدی (Keywords)
- مقدمه (Introduction): این بخش زمینه‌چینی برای توجیه اهمیت و ضرورت مسئله است.مقدمۀ مقاله مروری باید به ترتیب بخش‌های زیر را داشته باشد:
توضیح مختصر دربارۀ موضوع مورد بررسی؛
اهمیت و ضرورت موضوع؛
خلاصه‌ای از الگوی طبقه‌بندی ارائه شده در این مقاله.
- سؤال (سؤالات) و فرضیه (فرضیات): سؤال یا فرضیه یک مقالۀ مروری باید حاصل مطالعۀ دقیق مقالات پیشین بوده و شکاف موجود در آنها را بررسی کند.
- روش تحقیق (Research method): در روش تحقیق نوع مقالۀ مروری، توضیح نحوۀ انتخاب مقالات، نحوۀ جستجوی آنها، تعداد مقالات استفاده شده و نحوۀ آنالیز آنها براساس نوع مقالۀ مروری باید به‌طور کامل شرح داده شود.
- بدنۀ پژوهش/ مقاله: این بخش شامل مبانی نظری، بحث و تحلیل و دستاوردها و یافته‌هاست که از یک نظم و سیر منطقی پیروی می‌کنند.
۱. مبانی نظری: در این نوع مقالات، مبانی نظری شامل مرور و تشریح یافته‌ها و دستاوردهای پژوهش‌های پیشین براساس یک منطق مشخص است. مبانی نظری در مقالات مروری، همانند پیشینۀ پژوهش در مقالات پژوهشی است ولی بسیار جامع‌تر و مفصل‌تر.
۲. بحث و تحلیل: خلاصه، تفسیر و بحث دربارۀ نتایج تحقیق است و نتایج پژوهش حاضر را با نتایج پژوهش‌های پیشین به قیاس و بحث می‌گذارد (یافته‌ها می‌توانند در این بخش نیز بیان شوند).
۳. دستاوردها و یافته‌ها: یافته‌ها را گزارش می‌دهد و آنها را تجزیه‌وتحلیل می‌کند.
- نتیجه‌گیری (Conclusion): نتیجۀ کلی پژوهش و پاسخ به سؤالات پژوهش است و زمینه را برای پژوهش‌های آتی مشخص می‌کند. نتیجه در این نوع مقالات نباید کمی باشند و باید یک نتیجۀ کیفی از نتایج کمی به دست بیاید. در نتیجه‌گیری ارجاع به منبع مجاز نبوده و باید کاملاً تحلیل‌های نویسنده/ نویسندگان باشد.
- فهرست منابع (Reference list): مشخصات کتاب‌شناختی کلیۀ منابع مورد استفاده در مقاله (فارسی و انگلیسی) به‌طور کامل و طبق فرمت مجله در این بخش تنظیم شوند. از ذکر منابعی که در متن به آنها ارجاع نشده، پرهیز شود.