نشانه‌های تصویری تنعم در تک ‌پیکر نگاری‌های درباری زنانة عصر زند و قاجار در قیاس با نگارگری مکتب اصفهان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه طراحی پارچه و لباس، دانشکده هنرهای کاربردی، دانشگاه هنر، تهران، ایران

چکیده

بیان مسئله: پیکرنگاری درباری، سبکی در نقاشی ایرانی است که مقارن با دورة زند شکل گرفته و تقریباً تا پایان فرمانروایی سومین پادشاه قاجار دوام می‌آورد. این نوع پیکر‌نگاری در زمام‌داری طولانی‌ مدت فتحعلی‌شاه شناخته شده‌تر است و نمونه‌های آن از قواعد ثابتی پیروی می‌کند. از آنجا که نمادینه‌های تصویری در مقایسه وانمود آشکارتری پیدا می‌کند پرسش اصلی آن است، نشانه‌های تصویری تنعم در تک ‌پیکر نگاری‌های درباری زنانة عصر زند و قاجار، در قیاس با نگاره‌های مکتب اصفهان چگونه‌اند.
هدف: جستجو در نشانه‌های تصویری تنعم در تک ‌پیکر نگاری‌های عصر زند و قاجار است که به فرم زنانه محدود شده هدف این پژوهش است.
روش پژوهش: این مقاله با نمونه‌گیری احتمالی طبقه‌بندی شدة دوازده تابلو از پیکرنگاری‌های درباری در مقابله با چهار نگاره از مکتب اصفهان به شیوة تحلیلی ـ تطبیقی به مقصود خود دست پیدا می‌کند.
یافته‌ها: برخلاف پیکره‌های زنانه در مکتب اصفهان که معمولاً با حالت لمیده و در فضای خارجی بر زمینة ساده با حداقل فضا‌سازی به تصویر درآمده‌اند؛ در عصر زند و نیمة نخست قاجار، زنان با حالت‌های مختلف نشسته، ایستاده، حرکات موزون و البته کمتر لمیده؛ بیشتر قاب تصویر مبتنی بر فضای داخلی را به اشغال درآورده و انواع خوراک، نوشیدنی و حیوانات خانگی به نشانة مکنت در خدمت آن‌ها بوده است. اسلوبی که نه فقط در سبک نقاشی که در نگاه به دولتمندی از یک‌سو و جنسیت زنانه از سوی دیگر برخلاف دورة پیشین تعریف می‌شود.

کلیدواژه‌ها


- Alimohamadi Ardakani, J. (2013). The Association between Qajar Literature and Painting. Tehran: Yassavoli.
- Azhand, Y. (2006). Isfahan School of Painting. Tehran: Iranian Academy of the Arts.
- Canby, Sh. (2003). Persian Painting. (M. Hosseyni Trans) (2nd ed). Tehran: University of Art.
- Canby, Sh. (2014).‎ The Rebellious Reformer: The Drawings and Paintings of Riza-yi Abbasi of Isfahan. (Y. Azhand Trans) (3rd ed). Tehran: Iranian Academy of the Arts.
- Dehghan, A. (2010). Economic Topics in Persian literature. Journal of Literary Aesthetics, 2(5). PP.167- 193.
- Diba, L. (1999).Images of Power and the Power of Images. Iranname, (67), PP. 423- 452.
- Fahimifar, A., Khodyar, E. & Narimi, M. (2015). Analysis of the Aesthetic Connections between Literary Return (Bazgasht-e Adabi) and Royal Figural Painting during Fath Ali Shah of Qajar (1785–1925 A.D.). Comparative Literature Research, 3(6). PP. 131 – 156.
- Falk. S. J. (2014).Qajar Paintings: Persian Oil Paintings of the 18th & 19th Centuries (A. Baharluo Trans). Tehran: Peykare.
- Foroughi, M. (1998). The Wealth of Nations. Tehran: Forouzan.
- Gary, B. (2006). La Peinture Persane (A. Sherve Trans). (2nd ed). Tehran: Donyayenopub.
- Gheibi, M. (2006). An 8000- Year History of Persian Costume. Tehran: Hirmad Book Store.
- Haghighat, A. (2005). History of National Arts and Iranian Artist (Vol. 1, 2nd ed). Tehran: Koumesh.
- Jahangard, A. Shirazi, A. & Porrezaiyan, M. (2015). Explanation of Ideal Realism in Qajar Royal Painting and its Proportion with Persian Traditional Painting. Kimiya-ye-Honar.4(16). Pp.107 - 122.
- Kargar, M. & Sarikhani, M. (2011). The Illumination in Islamic Civilization of Iran. Tehran: Samt.
- Khorsandi Akbarnezhad, N. & Karaziyan, L. (2020). Social Position and Classes of Women in Qajar Royal Figurative Paintings. Sixth National Conference on New Research in the Field of Humanities and Social Studies in Iran. Iranian Demographic Association Tehran, Iran.
- Mafitabar, A. & Kateb. F. (2018). Restoration of the Design and Motif of the Textiles in the Reign of Fathali Shah Qajar in View of Royal Figurative Paintings. Pazhuhesh-E Honar, 8(15). Pp. 87- 106.
- Navaei Lawasani, Z. (2013). A Survay on the Painting of the Qajar Period. Tehran: Nikkherad.
- Pakbaz, R. (2006). Persian Paintings: from Ancient Times to the Present (5th ed). Tehran: Zarrionosimin.
- Pope, A. (1990). An Introduction to Persian Art: Since the Seventh Century AD (H. Nayer Trans). Tehran: Bahar.
- Pope, A. (2005). Survey of Persian Art (Y. Azhand Trans) (2nd ed). Tehran: Molapub.
- Robinson, B. W. (1995). An Article of  Art et Societe dans le Monde Tranien (26). (Y. Azhand Trans) (2nd ed). Tehran: Molapub.
- Robinson, B. W. (1996). ‎Painting after Safavid Era. The Arts of Persia (Under Review R. W. Ferrier. P. Marzban Trans). Tehran: Forouzanfar.
- Scarcia, G. (1997). A Part of Encyclopedia of World Art (Y. Azhand Trans). Tehran: Molapub.
- Shahri, J. (1990). Social History of Tehran in the 19th Century (Vol 2, 2nd ed). Tehran: Rasaa.
- Soudavar, A. (2001). Art and History Trust Collection (Houston, Tex)‎ (M. Shemirani Trans). Tehran: Karang.
- Talebpour, F. (2011). The Story of Iranian Textile (2nd ed). Tehran: Alzahra.
- Tavousi, A. (2016). Persian Painting (10th ed). Tehran: Sahami Khas.