بازشناسی هنر نقاشی پیکرنگاری درباری از مظفرالدین شاه در دورۀ انتهایی قاجار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه نقاشی، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا (س)، تهران، ایران.

چکیده

بیان مسئله: هنر پیکرنگاری درباری از هنرهای اصلی دورۀ قاجار است که تا دورۀ مظفرالدین شاه نیز ادامه داشته است برخی از آثار این دوره پیکر نگاره‌ها، به ویژه پیکرنگاری درباری از مظفرالدین شاه که تاکنون، چندان مورد توجه نبوده‌اند. محور کار پژوهش حاضر مطالعۀ هنر نقاشی پیکرنگاری درباری دورۀ مظفرالدین شاه و بررسی نمونه‌های متنوع نیم‌تنه و تمام‌قد ارائه ‌شدۀ از اوست. برهمین اساس در این پژوهش سؤال اصلی پژوهش حاضر به این قرار است: نقاشی‌های پیکرنگاری دورۀ مظفرالدین شاه قاجار، دارای چه ویژگی‌های ساختاری و محتوایی هستند؟
هدف: شناخت آثار هنر پیکرنگاری درباری دوره مظفرالدین شاه به صورت نیم تنه و تمام قد از اهداف این پژوهش است.
روش پژوهش: پژوهش پیش‌ رو توصیفی-تحلیلی بوده و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و نمونه‌های تصویری موزه‌ای صورت گرفته است.
یافته‌ها: پژوهش حاضر نشان می‌دهد تلفیق هنر و سیاست در نقاشی‌های دورۀ مظفرالدین شاه قاجار از طریق به‌کارگیری نمادهای قدرت در تصاویر، در ادامۀ سنت‌های تصویری دوره‌های قبل است. به‌کارگیری فراوان نقاشی پیکرنگاری در همۀ دوران قاجار را می‌توان تلاشی در جهت مشروعیت بخشیدن به سلطنت دانست، برخی از این نقاشی‌ها نیم‌تنه و برخی پیکرنگاری تمام‌قد  هستند و تأثیر عکاسی و طبیعت‌پردازی واقع‌گرایانۀ غربی در نقاشی‌ها دیده می‌شود.

کلیدواژه‌ها


- امانت، عباس. (1398). قبلۀ عالم، ناصرالدین شاه قاجار و پادشاهی ایران (ترجمۀ حسن کامشاد). تهران: کارنامه.
- احمدپناهی، محمد. (1379). مظفرالدین شاه قاجار: خودکامۀ کوچک. تهران: نشر ندا.
- رجائی، ضیا‌الدین. (1389). انگیزۀ دادن نشان زانوبند به مظفرالدین شاه. سیاسی اقتصادی، (277-278)، صص. 54-63.
- رضوانی، محمداسماعیل. (1371). مقدمۀ سفرنامۀ ظهیر‌الدوله همراه مظفرالدین شاه به فرنگ. تهران: مستوفی.
- سهیلی خوانساری، احمد. (1368).کمال هنر: احوال و آثار محمد غفاری کمال‌الملک. تهران: سروش انتشارات صدا و سیما.
- قائدان، اصغر. (1383). عتبات عالیات. تهران: نشر مشعر.
- کریم‌زادۀ تبریزی، محمدعلی. (1991). زندگی و هنر نقاشان قدیمی ایران (جلد 3). لندن: مستوفی.
- کاشانی، مهدی خان.(1361). سفرنامۀ مبارکۀ مظفرالدین شاه به فرنگ. تهران: فروزان.
- نبی‌سلیم، محمد و ریاضی، دودمان. (1397). سفر اروپایی مظفرالدین شاه و ره‌آورد هنری آن. فصلنامه علمی-پژوهشی تاریخ،13(52)، صص. 77-96.
- نوایی، عبدالحسین. (1366). کمال‌الملک آفرینندۀ زیبایی، یادنامۀ کمال‌الملک (به کوشش: داراب شباهنگی، بهنام، دهباشی علی). تهران: چکامه.
- Adamova, A.T & Bayani, M. (2015). Persian Painting. London: The Arts of the Book and Portraiture
- Diba, l.s. (1999). Royal Persian Painting (The Qajar Epoch1785-1925). Newyork: Broklyn Museum of Art.
- Khalili, N. D., Robinson B. W. & T. Stanley, T.(1997). Lacquer of the Islamic Lands: Part Two. London: University of London
- Raby,Julian.(1998). Qajar Portraits, Azimuth Editions, Iran Heritage Foundation. London, New York: I.B.Tauris Published.