بررسی مضامین شیعی در تصاویر کتاب چاپ سنگی طوفان البکاء

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه پژوهش هنر دانشکده پیام نور تهران شرق-ایران

2 کارشناس ارشد پژوهش هنر-دانشگاه پیام نور تهران شرق-تهران. ایران

چکیده

ظهور مضامیـن شیعـی درآثار هنـری که پیش از رسمـی‌شدن مذهب تشیـع در ایران آغاز شده بـود، در دوران صفویان به رشد فزاینده‌ای رسید وتا دوران قاجار تداوم یافت. اما ورود صنعت چاپ به ایران عرصه‌های جدیدی را بر روی هنرمندان گشود. تعداد زیادی از کتب چاپی دورة قاجار که موضوعات دینی داشتند دراین دوره منتشر شد؛ یکی از‌این‌ها کتاب مصور طوفان البکاء است که به شرح مصائب اهل بیت پرداخته است که به سبب استقبال فراوان، اغلب مصور نیـز شده است. این پژوهش قصد دارد تصاویر نسخه‌ای منتخـب را از کتـاب مذکور، از منظر مضامین شیعی بررسی کند. پژوهش پیش رو به صورت توصیفی و تحلیلی و اطلاعات آن به روش کتابخانه‌ای گردآوری شده است. اکنون سوال آن است که مضامین شیعی تا چه میزان در تصویرسازی کتب مذهبی دورة قاجار کاربرد داشته است؟ و این مضامین در کتاب طوفان البکاء چگونـه به تصویـر کشیـده شده‌است. نتایج گویای آن است که کتب حاوی مضامین شیعی حجم قابل ملاحظه‌ای از کتب چاپی دوره قـاجـار را به خود اختصاص داده‌اند و تصویرسازی آن‌ها تداوم سنت منع تصویرگری چهره معصومین(ع) و بهره‌گیری ازنمادهای مذهبـی را نشان می‌دهد. پیام نهفته دراین آثار برای مخاطبان شیعه به آسانی قابل دریافت است. اما برای آن‌دسته از هنرشناسان غربی که با مبانی تفکر شیعی آشنایی ندارند، دشوار است.

کلیدواژه‌ها


- بوذری، علی؛ آزادی، محمد(1390)، مأخذشناسی کتاب‌های چاپ سنگی و سربی، تهران: انتشارات کتابدار.
- بوذری، علی(1390)، چهل طوفان، بررسی تصاویر چاپ سنگی طوفان‌البکاء، تهران: انتشارات کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
- جوهری، محمدابراهیم‌بن‌محمدباقر(1355 ه.ق)، طوفان‌البکاء، چاپ دوم، تهران: مطبعه میرزا اسدالله شهشهانی.
- خطمی، الهه(1392)، مطالعه تطبیقی نقش فرشته در نقاشی‌ها و نگاره‌های دوره صفوی و قاجار، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده هنر دانشگاه الزهرا.
- سید بن طاووس(1392)، اللهوف علی قتلی الطفوف، ترجمه علی‌رضا رجالی تهرانی، چاپ نوزدهم، قم: انتشارات نبوغ.
- شچگلوا، المپیادا پاولونا(1388)، تاریخ چاپ سنگی در ایران، ترجمه پروین منزوی، تهران: انتشارات معین.
- شچگلوا، المپیادا پاولونا و دیگران(1391)، چاپ سنگی فارسی از نگاه شرق‌شناسان، ترجمه شهروز مهاجر، تهران: نشر پیکره.
- مارزلف، اولریش(1382)، تصویرسازی داستانی در کتاب‌های چاپ سنگی فارسی، ترجمه شهروز مهاجر، تهران: چاپ و نشر نظر.
- یوسفی‌پور، زهره(1392)، بررسی نمادگرایانه جبرئیل(ع) و حضرت محمد(ص) در نگارگری ایرانی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده هنر و معماری دانشگاه سیستان و بلوچستان.
- Marzolph.Ulrich (2012).The pictorial representation of shi’i themes in lithographed books of the Qajar period. Published by: I.B.Tauris & co ltd in association whith Iran heritage foundation. P (75 103)