مطالعۀ تطبیقی تصاویر شمعدان‌های فلزی در نگاره‌های شاهنامۀ طهماسبی و نمونه‌های مشابه دوره‌های اسلامی (دوره‌های سلجوقی، ایلخانی، تیموری و صفوی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

کارشناس ارشد هنر اسلامی، دانشکده هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران

چکیده

بیان مسئله: شمعدان‌های فلزی یکی از لوازم پرکاربرد برای تأمین روشنایی و از وسایل رایج دوره‌های گذشته است که تصاویر آن در نگاره‌های شاهنامه، بسیار دیده  شده و به نمایش گذاردن این اشیاء، همواره مورد توجه هنرمندان بوده است. مسئله پژوهش حاضر بررسی ویژگی‌های کلی تصاویر شمعدان در نگاره‌های شاهنامۀ طهماسبی و وجوه اشتراک و افتراق این تصاویر با نمونه‌های  شمعدان‌های دست‌ساخته‌ و فلزی دوران اسلامی به ویژه  دوره‌های سلجوقی، ایلخانی، تیموری و صفوی است.  پژوهش حاضر  در نهایت به این سؤال که تصویر شمعدان در نگاره­ های شاهنامه طهماسبی بیشتر به آثار دست ساخته کدام یک از دوره‌های مورد بررسی مشابه است، پاسخ  خواهد داد.
هدف: شناخت سبک و سیاق  اشیاء و عناصر نگاره‌های ایرانی به منظور  آگاهی از تأثیرات ذهنی هنرمندان قدیم ایرانی در دورۀ زیست خود  است.
روش پژوهش: داده‌های پژوهش به شیوۀ کتابخانه‌ای و اطلاعات اسنادی با روش توصیفی- تحلیلی و رویکرد تطبیقی مورد پژوهش قرار گرفته است. نمونه‌های این پژوهش با روش نمونه‌گیری مبتنی بر هدف صورت گرفته و از 18 نوع شمعدان دوره های مختلف حکومت ایران، از دوره سلجوقی 2،  ایلخانی10 و تیموری و صفوی 6 ،شمعدان انتخاب شده  است. جامعۀ آماری نگاره‌های مورد بررسی نیز، شامل 174 نگاره در نسخۀ شاهنامۀ طهماسبی، چاپ فرهنگستان هنر است که از این میان تصویر  4 شمعدان در 4 نگاره شناسایی شده است.
یافته‌ها: نتایج نشان می‌دهد نمونه‌ شمعدان‌های نگاره‌های شاهنامه شباهتی به شمعدان‌های دست‌ساخته‌های فلزی دورۀ صفوی ندارد و تفاوت‌های بسیاری بین تصاویر و نمونه‌های این دوره با دوره صفوی وجود دارد. نمونه‌های شمعدان‌های دوره صفوی استوانه‌ای‌شکل‌اند ولی نمونه‌های­ دیگر پایه‌ای چندضلعی دارند ویژگی‌های کلی این شمعدان‌ها بیشتر مشابه نمونه‌های دست‌ساختۀ دوران سلجوقی، ایلخانی و تیموری است و ساختار فرمی این اشیاء پایبند به نمونه‌های سلجوقی، ایلخانی و تیموری است.

کلیدواژه‌ها


Ahmadinia, Mohammad Javad. (2014). Tahmasebi's Shahnameh Images: From Harvard to the Academy of Arts, Book Review Journal, Year 1, No. 1 & 2, pp. 54-37.
Fardpour, Sara. (2011). A Look at the Form and motifs of Candlesticks of the Islamic Period Naghshmayeh visual arts, Year 4, No. 7,. Islamic Azad University, Shahreri, pp. 110- 97. https://nl.pinterest.com.
Mansoori Jazabadi, Jamileh. (2017). Study of Human motifs in Persian Metalwork in the Fourteenth Century with Emphasis on the Works in the Metropolitan Museum, Journal of Research in Arts and Humanities, Year 2, No 1, Shabak Knowledge Management Institute, pp. 100- 85.
Norozitalab, Alireza; Afrough, Mohammad. (2010). Study of form, decoration and content in the metalworking art of the Seljuk and Safavid periods. Islamic Art Studies, Volume 6, No 12 , Institute of Islamic Art Studies, pp. 128- 113.
Rajabi, Mohammad Ali; Esmaeili, Alireza; Aghaei, Ehsan, Esbati, Mohammad Hassan. (2013). Tahmasbi's Shahnameh. First Edition. Tehran: Iranian Academy of the Arts, The Institute for the Translation, Publishing of Artworks (Matn), Tehran Contemporary Art Museum.
Rezazadeh, Taher. (2017). Metalworking in Western Iran in the Seventh Century AH; Discovery and Identification of a New School in the History of Islamic Persian Metalworking. Iran Archaeological Research, Volume 7, No 14, Bu Ali Sina University, pp. 189- 179.
Rostami, Shokoofeh; Shateri, Mitra. (2016). Forms and Decorations in Metal Candlesticks of the Timurid and Safavid Periods. International Conference on Islamic Culture, Art and Architecture, pp. 724-709.
Sabet Sarvestani, Mojdeh; Shokrpor, Shahriyar. (2014). Forms and Decorations in Timurid Metal Candlesticks. International Conference on Engineering, Art and Environment, pp. 1-22.