تبیین مفهوم برهان رب در سوره یوسف و تجلی آن در یوسف و زلیخای جامی و نگاره کمال الدین بهزاد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

کارشناس ارشد گروه مطالعات عالی هنر، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

بیان مسئله: با مقایسه نگاره گریز یوسف از اغوای زلیخا اثر کمال الدین بهزاد در نسخه­ ای مصور از  بوستان سعدی که در دوره پسین مکتب هرات کتابت و نگارگری شده است، با ابیاتی از بوستان سعدی که نگاره بدان اختصاص دارد، تفاوتی آشکار میان کلام سعدی و آنچه بهزاد در نگاره خود بدان پرداخته مبرز است، در حالی که در مطالعات پیشتر توجهی بدان نشده است. با دقت در این نگاره نشانه­ هایی از تأثیرپذیری بهزاد از مثنوی یوسف و زلیخای هفت اورنگ جامی می­توان یافت. تأویل نکات عرفانی به­کار رفته در این مثنوی نیازمند رسیدن به درکی صحیح از آیات سوره یوسف قرآن است. پرسش اصلی پژوهش آن است که علت بهره­گیری بهزاد از رنگ­ های غالب لاجوردی و طلایی و نقوشی برآمده از هندسه مقدس و مشابه با تزیینات مساجد تیموری در نگاره بهزاد چه بوده است. چنانکه علی­رغم موضوع نگاره که لحظه پرتنش گریز یوسف و قرار گرفتن او در مظان اتهام خیانت است، فضای نگاره فضایی روحانی است و از سوی دیگر کاملاً متفاوت با ابیاتی از بوستان سعدی است که در حقیقت، بدان تعلق دارد.
هدف: مطالعه اصطلاح قرآنی «برهان رب» در قرآن کریم و هفت اورنگ جامی و تطبیق آن­ ها با نگاره بهزاد.
روش پژوهش: مطالعه تطبیقی حاضر با رویکرد تحلیلی-توصیفی صورت پذیرفته و اطلاعات آن به شیوه کتابخانه­ ای جمع‌آوری گردیده ­اند.
یافته‌ها: این پژوهش نشان داد که بهزاد متأثر از مفهوم برهان رب، نگاره را نه از سطح ظاهری داستان، بلکه از دیدگاه یوسف(ع) تصویر نموده است و درک تفسیر جامی از مفهوم برهان رب در سوره یوسف در مطالعه دقیق نگاره بهزاد راهگشاست.

کلیدواژه‌ها


- Quran
- Allameh Tabatabai, M.H. (2010). Tafsir al-Mizan. Mohammad Bagher Musavi Hamedani. Vol. 11. Sixth edition. Tehran: Scientific and Intellectual Foundation of Allameh Tabatabai
- Azhand, Y. (2019). Iran’s miniature. Vol. 1. 4th. Tehran: Samt
- Bolkhari, H. (2010). Awrang. Tehran: Sureh Mehr.
- Dastjerdi, T. (2006). The study of the interpretation of the Surah Yusuf or Yusuf-Nameh by Pir Jamali Ardestani Isfahani. Journal of Studies and Research of the Faculty of Literature and Humanities, (41), 325-342.
- Elahi Ghomshei, H.M. (2016). The interpretation of the Surah Yusuf. https://www.mp4.ir/Video?Watch=1594-1372494497
- Ghazali, A.M. (2016). Savaneh al-Oshagh. Corrected by Ahmad Mojahed. 5th. Tehran: Tehran University Publication
- Hejazi, M. (2017). The comparative study of symbolism in the story of Yusuf and Zulaykha and the miniature from a copy of Saadi’s Bustan in Timurid period depicting Yusuf escaping from the seduction scene. International Conference of Orientalism, History and Persian Literature.Irvan university, Armanestan. https://civilica.com/doc/729020
- Ibn Arabi, M.A. (2002). The veil of the universe (Translated by Golbaba Saeedi). Tehran: Shafie.
- Ibn Manzoor, M.M. (1954). Lesan al-Arab. Vol. 13. Beirut: Dar al-Beirut.
 
- Jami, A.R. (2000). Haft Awrang. 1th. Tehran: Miras-e-Maktoub.
- Jami, A.R. (2008). Nafahat al-Ons. 1th. Tehran: Sokhan
- Javadi Amoli, H. (2001). Tafsir al-Mohit al-Azam and Bahr al-Khazm. Tehran: Printing
and Publishing Organization of the Ministry of Culture and Islamic Guidance
- Javadi Aamoli, A. (2015). The thematic interpretation of Quran. Vol. 7. 9th. Tehran: Asra.
- Khand Mir, G.D. (1984). Habib al-Seir. Corrected by Mohammad Dabir Siaghi. 3th. Tehran: Khayyam.
- Majlesi, M B. (1983). Bahar al-Anvar. Beirut: Dar al-Ahya al-Taras al-Arabi
- Modiri, L & Malmir, M.E. (2015). The study of the interpretations of the story of the prophet Yusuf in mystical texts based on the poetry works of the twelfth to fifteenth centuries. Journal of Religions and Mysticism, 11(42), 111-144.
- Moin, M. (1998). Moin Encyclopedic Dictionary. Vol. 1. 7th. Tehran: Amirkabir University.
- Meibodi, A.M. (1993). Kashf al-Asrar and Oddat al-Abrar. Corrected by Ali Asghar Hekmat. Fifth Edition. Tehran: Amirkabir.
- Ragheb Isfahani, H.M. (2014). Al-Mofradat Fi Gharib al-Quran (Translated by Hossein Khodaparast). Tehran: Navid-e-Islam.
- Rajabi, Z & Poorman, H.A. (2020). The analysis of “Yusuf and Zulaykha” miniature by Kamaleddin Behzad based on Gerad Genette transtextuality theory. Art Elixir Journal. 8(32), 77-95.
- Rahmani J & Zafari Naeeni, S. (2016). An interdisciplinary research in art using Hermeneutic approach with the case study of the Yusuf and Zulaykha miniature by Behzad. Art Elixir Journal. 4( 15), 47-63.
- Saadi, M.A. (2005). Complete works of Saadi. Corrected by Mohammad Ali Foroughi. 3th. Tehran: Amir Kabir.
- Zarrinkoub, A. (1984). The heritage of sufism. 5th. Tehran: Amirkabir.