مطالعه نقش پاپوش‌ها و نمادهای اصلی آن در اقوام زعفرانلو و شادلو ایل کرمانج خراسان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه صنایع دستی، دانشکده هنرهای کاربردی، دانشگاه هنر، تهران، ایران.

2 کارشناسی ارشد هنر اسلامی، موسسه آموزش عالی فردوس، مشهد، ایران

3 کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، بجنورد، ایران

چکیده

بیان مسئله: اقوام کرمانج که به دستور شاه عباس صفوی برای حفاظت از مرزهای شرقی، از غرب کشور به خراسان کوچانده شدند، عمدتاً دامدار و مأنوس با طبیعت هستند. از جمله تولیدات ایشان، بافته‌های پاپوش با طرح و نقش قابل تأمل است. پاپوش‌ها شامل جوراب پشمی، پَتاوه و چاروق است که زن و مرد عشایر با بافت و دوخت و دوز آن به روایت زندگی و خاطرات خود می‌پردازند. در این پژوهش به چیستی نقوش پاپوش اقوام زعفرانلو و شادلو و همچنین چیستی مفاهیم نمادین آن‌ها که بازنمود فرهنگ بصری این اقوام است، پاسخ داده می‌شود.
هدف: دسته‌بندی نقوش و بازشناسی نمادهای برتر و معنا و مفهوم در پاپوش‌­های اقوام زعفرانلو و شادلو در شهرستان‌های شیروان، بجنورد، قوچان و کلات نادری هدف این پژوهش است.
روش پژوهش: رویکرد تحقیق، کیفی است. این تحقیق از نظر هدف، بنیادی و ماهیتی توصیفی و تحلیلی دارد. جمع‌آوری مطالب کتابخانه‌­ای و نیز‌ میدانی و شامل مصاحبه و عکاسی است.
یافته‌ها: پاپوش‌های ایل کرمانج به سه نوع جوراب، پتاوه و چاروق تقسیم می‌شوند که تنوع نقوش در جوراب­‌ها بیشتر از نقوش پتاوه و کفش است. نقش پاپوش‌­ها، حیوانی، گیاهی و هندسی‌اند و مهم­‌ترین خصیصه، انتزاعی و هندسی‌بودن آن‌هاست. کاربرد و معنای نقش­‌ها تا اندازه‌ای همپوشان و در برخی طایفه­‌ها متفاوت است. منبع الهام نقوش و باورهای ایل کرمانج طبیعت، گیاهان، پرندگان، حیوانات، امور روزمره و شرایط اقلیمی است. در هنر کرمانجی می‌توان نمادهایی چون برکت، حاصل‌خیزی، قدرت، استقامت، تجدید حیات، زندگی، باروری محافظت‌کننده و آسیب‌رسان و نیروهای فرامادی و کیهانی را پی‌جویی کرد.

کلیدواژه‌ها


- Hall, J. (2014). Dictionary of Symbols in Eastern and Western art (R. Behzadi, Tran). (7en ed). Tehran: Contemporary Culture.
- Hajipour, N., & Partovi, A. (2016). Cultural symbolism and symbolism (1ed ed). Tehran: Sako.
- Henry Hook, S. (1993). Middle Eastern mythology (A A. Bahrami & F. Mazdapour, Trans). Tehran: Roshangaran.
- Kamandloo, H. (2016). Design and role in the nomadic and rural carpets of North Khorasan province(1st ed). Semnan: Semnan University.
- Knight, J., & Graban, A. (2005). Culture of Symbols (S. Fazaili, Trans). Tehran: Jeyhun.
- Motevali Haghigh, Y. (2008). Research on the history of political developments in North Khorasan. Mashhad: Pen song.
- Ortner, Sh. (1972). On Key Symbol. American Anthropologist, (45), 1338-1346.
- Omidi, N. (2004). Seeing and heart and hands (research in traditional clothing and arts of Khorasan). Mashhad: Astan Quds Razavi Publications
- Paydar‌fard, A., & Shayestehfar, M. (2011). Examining the designs on the kilims of the Kurdish people of Khorasan. Art Quarterly, 29 (83-84), 191-210.
- Qasemzadeh, Z., & Samanian, S. (2012). Design and pattern in Kurmanji weavings in North Khorasan. Letter of Visual and Applied Arts, 5 (9), 93-118.
- Salehi Kakhki, A., & Nazari Isthabanati, A. (2010). A Reflection on the Origin of the Role. Visual and Applied Arts, 3 (6), 105-91.
- Sarkhosh, F. (2010). Myths of earth and sky in Iranian belief(1st ed). Tehran: Trick.
- Shans, H. (2014). Build a museum of local Iranian clothes(3rd ed). Tehran: Children and Adolescents Intellectual Development Center.
- Tohidi, K. (1991). He made a historical move to Khorasan(vol.1). Mashhad: Ferdowsi University.
- Yavari, H., & Sarkhosh, Sh. (2010). Familiarity with traditional clothes and clothing of people in different parts of Iran. Tehran: Azar
- Vatandust, S. (2016). Clothing and jewelry of nomads of Kurmanj Khorasan(1nd ed). Qom: Amo Alavi.
- Ziapur, J. (1967). Clothing of the tribes, nomads, and villagers of Iran. Tehran: Ministry of Culture and Arts.