تطبیق بازنمایی تصویر زن در نقاشی معاصر افغانستان و تاجیکستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری هنرهای اسلامی، دانشکده هنرهای صناعی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

2 کارشناس ارشد هنر اسلامی(نگارگری)، دانشکده هنرهای صناعی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

چکیده

بیان مسئله: بررسی حضور تصویر زن در نقاشی معاصر دو کشور همسایه، افغانستان و تاجیکستان، با عناصر مشترک درون تمدنی مانند فرهنگ، زبان و هنر، موضوعی در خور توجه است؛ چرا که از یک طرف نوع حکومت دو کشور به‌صورت جمهوری اسلامی و جمهوری، و نیز قرابت و همسایگی تاجیکستان به کشور روسیه و دیگر عوامل تمدنی، علی‌رغم همه مشترکات سبب ایجاد تفاوت‌هایی در بازنمایی تصویر زن در نقاشی معاصر این دو کشور شده است. پرسش‌هایی که در این پژوهش مطرح می‌شود این است که کدام هنرمندان این دو کشور، به بازنمایی تصویر زن در آثار خود پرداخته‌ و مشترکات و تفاوت‌های آن‌ها چیست؟
هدف: تبیین و آگاهی از شباهت‌ها و تفاوت‌های بازنمایی تصویری زن در نقاشی معاصر افغانستان و تاجیکستان هدف پژوهش حاضر است.
روش پژوهش: این مقاله با روش توصیفی‌ـ‌تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و آرشیوهای موجود، به انجام رسیده ‌است.
یافته‌ها: تصویر زن به گونه‌های مشابهی در هر دو کشور بازنمایی شده است. اما در بازنمایی زن در ساحت عشق و ایثار، در نقاشی معاصر افغانستان، (از عصر امانی تا پایان ریاست جمهوری غنی)، شاهد نمادگرایی مضاعف و در تاجیکستان، روایت دینی از زن، به عنوان حوا و آغازگر جهان هستیم. همچنین بازنمایی بدن زن نیز، محملی برای بیان مصائب این قشر از جامعه افغانستان بوده و واقعگرایی نیز بر این مصائب صحه می‌گذارد. حال آن‌که در تاجیکستان، بازنمایی بدن زن، به‌کار گیری و معادل‌سازی آموزه‌های آکادمیک غربی است. واقع‌گرایی در ثبت زندگی روزمره زنان در آثار هر دو کشور دیده می‌شود. اما در افغانستان در مقایسه با تاجیکستان، بر موضوعاتی نظیر رنج‌های زنان و نقد سنت‌ها، آزادی بیان و حقوق زنان  تأکید بیشتری شده‌است. تقابل سنت و مدرنیته، در نقاشی‌های هر دو کشور وجود دارد اما در افغانستان، علاوه بر تنوع در شیوه و مصالح، بر وجه انتقادی تأکید دارد حال آن‌که در تاجیکستان، این‌ امر، بیشتر سبب ایجاد تنوع و تقلید در شیوه شده است. آنچه که در بازنمایی زن در نقاشی معاصر هر دو کشور مورد توجه است، تکریم و ستایش از مقام زنان است. 

کلیدواژه‌ها


- آزاد، علی­اله. (1396). تحلیل ساختاری-کارکردی جامعۀ مدنی در افغانستان، با تکیه ‌بر مؤلفه‌های نظام اجتماعی. علوم اجتماعی دانشگاه هرات، (۲)، 70-81.
- ابراهیمی ناغانی، حسین. (1382). تجلی انسان در نگارگری بهزاد. کتاب ماه هنر، (63 و 64)، ۹۸-۱۰۱.
- بایمتف، لقمان. (۱۳۸۵). درآمدی بر معماری و هنرهای زیبای تاجیکستان. کتاب ماه هنر، ۹۱-۹۲، ۹۴-۱۰۲.
- برشنا، عبدالغفور. (1333). مدرسه صنایع مستظرفه افغانستان. کابل: انتشارات بی‌نام.
- بهزادی، رقیه. (1369). هنر قوم‌های کهن – نقاشی‌های سغدی. چیستا، (۷۳)، ‎358-368.
- حبیبی، عبدالحی. (بی تا). هنر عهد تیموری و متفرعات آن. کابل: بنیاد فرهنگ ایران.
- خواندمیر، غیاث‌الدین‌همام‌الدین. (1380). تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد و بشر(مقدمه جلال‌الدین همائی. زیرنظر محمد دبیرسیاقی). تهران: خیام.
- دادخدایووا، لاریسا. (۱۳۸۸). هنرهای مردمی تاجیکستان. نامه پژوهشگاه، ۸(۲۰)، ۱۹-۴۰.
- رفیعی‌راد، رضا و تومیریس، تهمینه. (2017). کارکرد پیکره در نقاشی دو دهه افغانستان. نشریه علمی ـ تحقیقی هنرهای زیبا، دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه کابل، (۸)، 18-24.
- رفیعی‌راد، رضا و محمدزاده، مهدی. (1398). راهبردهای زنان نقاش افغانستان در بازآفرینی و احیای میراث تصویری نگارگری در نقاشی معاصر این کشور. پژوهشنامه خراسان بزرگ، (۳۹)، 1-16.
- رفیعی‌راد، رضا و محمدزاده، مهدی. (1399). مقایسۀ شیوه‌های کاربست سنت‌های تصویری نگارگری در آثار نقاشان زن معاصر در ایران و افغانستان. پژوهش نامه گرافیک و نقاشی، 3 (5)، ۸۸-۱۰۴.
- شوالیه، ژان و گرابران، آلن. (1379). فرهنگ نمادها(ترجمه سوادبه فضائلی). تهران: جیحون.
- عطائی، فرهاد. (1387). میراث اتحاد شوروری و مدیریت فرهنگ و هنر در تاجیکستان. نشریه علمی پژوهشی مطالعات اورآسیای مرکزی، مرکز مطالعات عالی بین‌المللی دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ۲(۳)، 97-120.
- عمرزاد، عبدالواسع. (1397). هنر افغانستان در سده اخیر. نشریه علمی ـ تحقیقی هنرهای زیبا، دانشکده هنرهای زیبا، (۹)، 13-20.
- کهزاد، احمدعلی. (1355). تاریخ افغانستان(از ادوار قبل التاریخ تا سقوط سلطه موریا). کابل: بی‌نا.
- متقی، طلوع. (1388). تصویر زنان در شاهنامه و چگونگی نمایش آن در نگارگری (پایان‌نامه کارشناسی ارشد نقاشی). دانشگاه آزاد واحد مرکز، تهران، ایران.
- متقی، افشین و رشیدی، مصطفی. (1391). بررسی و تحلیل عوامل و زمینه‌های ژئوپولیتیکی شکل‌گیری و گسترش طالبان در کشور افغانستان. پژوهشنامه خراسان بزرگ، شماره 8، (79-97).
- کاوه، علی‌احمد. (1397). بررسی وضعیت زنان ولایت هرات بر اساس پلان کاری ملی برای زنان افغانستان NAPWA. نشریه علوم اجتماعی، دانشگاه هرات، (۳)، 50-61.
- مردانوف، یزدان‌علی. (1387). هنر و فرهنگ کتاب و کتاب سازی در عهد تیموری. کتاب ماه هنر، (۱۱۷)، 46-49.
- Appelrouth, S. & Edles, L. (2011). Sociological theory in the contemporary Era(2nd Ed). Los Angeles: SAGE Publications.
- Francfort, H. (2014) Fouilles de Shortughaï ­ recherches sur l’Asie centrale protohistorique. Paris: Diffusion de Boccard.
- George, A .(2007). Human resources for health: A gender analysis, Women and Gender Equity, and Health Systems. Knowledge Networks. University of the Witwatersrand, 75, 4-57.
- Krieger, N. (2003). Genders, sexes, and health: What are the connections—and why does it matter? International Journal of Epidemiology, 32, 652–657.
- Kageyama, E. (2007). The Winged Crown and the Triple-crescent Crown in the Sogdian Funerary Monuments from China: Their Relation to the Hephthalite Occupation of Central Asia. Journal of Inner Asian Art and Archaeology, 2, 1-23.
- Karimova, R. (2018). Restoration of Muralsof the National Museum of Antiquities of Tajikistan. SHS Web of Conferences. Doi.org/10.1051/shsconf/20185001233
https://voicesoncentralasia.org/the-not-naive-naivety-arts-of-tajikistan/
- Mohammad, Ali. (1992) Aryana or Anciant Afghanistan. Kabul: Government Painting House.
- Najafizada, S. A. M. (2019). A gender analysis of a national community health workers program: A case study of Afghanistan. Global Public Health, 14, 23-36.
- Rice, T.T. (1965). Ancient art of central asia. London: Thames and Hudson
- Sarmiento- Bendezu, J. & Rasouli, M. N. (2018). L’archéologie de l’Afghanistan de la Préhistoire au début de l’Islam (RDAFA). Délégation archéologique française en Afghanistan. Kabul: Shemshad Pub.
- Sen, G. & Ostlin, P. (2008). Gender inequity in health: Why it exists and how we can change it. Glob Public Health, 3, 1-12.
- Ulugova, L. (2010). The Not-Naive Naivety Arts of Tajikistan, Voices on Central Asia, The George Washington University‘s Institute for European, Russian, and Eurasian Studies (IERES), 2, 5-8.( Published: voicesoncentralasia.org/the-not-naive-naivety-arts-of-tajikistan)