مطالعه ویژگی‌های طرح و نقش، رنگ و بافت قالی‌های عشایر عرب خمسه اسکان‌ یافته در روستاهای شهرستان سرچهان (مطالعه موردی: طایفه غنی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه هنر، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 کارشناس فرش، گروه هنر، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

بیان مسئله: ایل خمسه به‌همراه ایل قشقایی از ایلات تولیدکننده قالی در استان فارس محسوب می‌گردد. طایفه غنی از ایل عرب خمسه از معروف‌ترین طایفه قالی‌باف این ایل می‌باشد. این طایفه در طول سه دهه اخیر به‌صورت خودجوش و هدایت شده در روستاهای شهرستان سرچهان ساکن شده‌اند. از زمان اسکان تاکنون، قالی‌بافی در این روستاها ادامه داشته است. این مقاله به‌دنبال پاسخ‌دهی به این پرسش هست که وضعیت کنونی قالی‌بافی طایفه غنی در روستاهای سرچهان از نظر طرح و نقش، رنگ و ساختار بافت چگونه است؟
هدف: شناسایی ویژگی‌های فنی و فرمی قالی طایفه غنی اسکان یافته در روستاهای سرچهان هدف این پژوهش می‌باشد.
روش پژوهش: روش پژوهش توصیفی-تحلیلی است و انتخاب نمونه‌ها تصادفی بوده است، به‌جز بخش‌های تاریخی که از طریق مطالعه کتابخانه‌ای به‌دست آمده، بخش اعظم گردآوری اطلاعات مقاله بر پژوهش‌های میدانی استوار است که از منطقه به‌دست آورده شده است و در بخش تخصصی این پژوهش ابزار گردآوری اطلاعات کارت مشاهده می‌باشد.
یافته‌ها: یافته‌های پژوهش بر اساس تحلیل ۲۸ تخته قالی نشان می‌دهد طرح ترنجی، لچک‌ ترنجی، سه‌ ترنجی، چهار‌ ترنجی و چند ترنجی (ترنج دو ردیفه) از اصلی‌ترین و متنوع‌ترین طرح قالی این طایفه می‌باشد که در آن ترنج‌ها به‌هم پیوسته و در نمونه لچک‌دار نیز لچک‌ها به‌هم پیوسته هستند، نقوش گیاهی، جانوری و انسانی به‌شکل هندسی و الگوپذیری از طبیعت پیرامون و همچنین با تکیه بر باورها و اعتقادات آن‌ها بافته شده، نقوش مرغ و درخت به اشکال گوناگون از بسامد بیشتری برخوردارند. و در نمونه‌های متأخر از تعدد و تنوع نقوش کاسته شده و نقوش غیرهندسی به‌صورت طبیعی استفاده شده است. از نظر فنی، ساختار بافت با استفاده از گره متقارن، مواد اولیه پشمی (تار، پود، پرز) و چله‌کشی ثابت می‌باشد. الیاف به‌کار رفته با مواد شیمیایی رنگرزی شده که رنگ زمینه تمام قالی مورد بررسی لاکی بود.

کلیدواژه‌ها


 
- Afrough, M. (2015). Creativity and Innovation, the Support of Entrepreneurship in the Handwoven of Qashqai Nomads. Journal of Iranian People Culture, 1(40-41), pp.127-150.
- Afshar Sistani, I. (1987). An Introduction to Recognizing the Tribes and Nomads of Iran(vol.2). Tehran: Author.
- Azarpad, H., & Heshmati Razavi, F. (1993). The book of Iranian carpet. Tehran: Pazhuheshgah.
- Dadvar A.,& Rasooli, A. (2010). Some Analyses on Arab-jinni Rugs of Fars. Goljaam, 6(15), pp. 55-80.
- Edwards, A. C. (1989). The Persian carpet (S, Mahindokht, Trans.). Tehran: Farhangsara.
- Housego, J. (1978). Tribal Rugs; An İntroduction to the Weaving of the Tribes of İran. London: Van Nostrand Reinhold Company.
- Ivanov, M. S. (2006). South Nomads (K. Pahlavan, M. Dad, Trans.). Tehran: Arvan. 
- Mobini, M.,& Eskandari, E. (2015). Study of the Design and Pattern of the Gashni Clan and Compare it with the Carpets of the Arab Tribe. National Conference on Handmade Carpets of South Khorasan, Birjand University,
- Opie, J. (1981). Tribes of Southern Persia, Late 19th Early 20th Century. Portland: James Opie Oriental Rugs.
- Opie, J. )1992). Tribal Rugs; Nomadic and Village Weavings from the Near East and Central Asia. Portland: Tolstoy.
- Parham, C. (1985). Tribal and Village Rugs from Fars vol. 1, Tehran: Amirkabir.
- Parham, C. (1992). Tribal and Village Rugs from Fars vol. 2, Tehran: Amirkabir.
- Parham, C. ‫(1996). Masterpieces of Fars rugs, Tehran: Soroush.
- Parham, C. (2004). Arab Jinni News. Persian Handmade Carpet Journal, (23-24), pp.22-29.
- Parham, C. (2004). Secrets and Mysteries of Arab Jinni designs, Persian Handmade Carpet Journal, (23-24), pp.14-24.
- Pashootanizadeh, A. (2018). Pictures of ğeni's King and Queen in Arab Jinni carpets (Fars carpet). Goljaam, 14(33), pp.21-50.
- Rafifar, J., & Ghorbani Rig, R. (2007). Cultural Changes from Migration to Settlement (Case Study: Talesh Nomads over three Generations). Social Sciences: Sociological Studies, 3(31), pp.57-80.
- Sabahi, S. T. (2014). Ghalin (Summary of the History and Art of Oriental Carpet Weaving)(Vol.1). Tehran: Khane Faehang va Honar-e Gooya.
- Sahampoor, H. (1998). History of Arab Khamseh Tribes and Nomads. Shiraz: Kooshamehr.
- Shahbazi, A. (1990). An Introduction to the Recognition of Tribes and Nomads. Tehran: Ney.
- Statistical Center of Iran. (2019). Census of Nomadic Tribes in Iran.
- Zhoole, T. (2002). Research on Iranian Carpets. Tehran: Yassavoli.