بررسی و تحلیل نمادشناسانه نقش آتش در ایران پیش از اسلام با تأکید بر آثار دوره ماد و هخامنشی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد پژوهش هنر، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.

2 دانشیار گروه نقاشی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.

چکیده

بیان مسئله: با مشاهدۀ جایگاه آتش و آتشدان در نقش برجسته های آثار به‌جا مانده از پادشاهان مادی و هخامنشی می‌توان دریافت که آتش در ایران پیش از اسلام جایگاهی بس والا و مقدس داشته است؛ به‌طوری که در آثار به‌جا مانده از این دوران، حضور و تجلی آتش را در گوردخمه ها، مراسم بار عام پادشاهان، مراسم دینی و آیینی و نیز در آثار هنری و تشریفاتی به مراتب مشاهده می کنیم؛ از این رو سؤالی که در این رابطه مطرح می شود، این است که: نقشمایۀ آتش در دوره های ماد و هخامنشی دارای چه مفاهیم نمادینی است؟
هدف: بررسی و تحلیل نمادشناسانۀ نقش آتش در تاریخ ایران پیش از اسلام (دوره ماد و هخامنشی) و جایگاه این عنصر در فرهنگ و هنر این دوره هدف پژوهش حاضر است.
روش پژوهش: با توجه به جنبۀ تاریخی تحقیق پیش رو، روش اتخاذ شده توصیفی-‌تحلیلی است. تجزیه و تحلیل اطلاعات در این پژوهش به روش توصیفی و ارائۀ تصاویر انجام گرفته و اطلاعات به‌دست ‌آمده، طبقه‌بندی و بررسی و تحلیل شده است.
یافته‌ها: نتایج پژوهش نشان می دهد که در بررسی نقش‌های به‌جای ‌مانده از آثار مرتبط با دوره ماد و هخامنشی، آتش نمادین همیشه منطق پاکسازی شر توسط خیر را به نمایش می گذارد. آتش مظهر اَشَه (تقوا و درستی)، بر روی زمین است و آتشگاه جایگاه برخواندن و ستودن اهورامزدا است؛ همچنین آتش، نشان پاکی و آرامش هستی، بهره مند از ویژگی پاکسازی ماده و جوهرۀ روان است. در حقیقت، چنانچه آتش عاری از این ویژگی می بود، هیچگاه نمی توانست رابطی بین دنیای انسان خاکی و قلمروی روحانی اهورا باشد.

کلیدواژه‌ها


- Bachelard, G. (1949). Le Rationalise applique. Paris: puf.
- Bahar, M. (2001). Asian religions. Tehran: Cheshme Publications.
- Bakhturtash, N.A. (2008). The history of the flag of Iran from ancient times to today. Tehran: Behjat Publications.
- Boyce, M. (2002). Zoroastrians, their religious beliefs and practices (A. Bahrami, Trans.). Tehran: Khorshid Publishing House.
- Christensen, A. (2008). Smeden Kavah og det gamle persiske rigsbanner (M. Ahadzadegan Ahani, Trans.). Tehran: Tahuri Publications.
- Diakonov, I. M. (2001). History of media (K. Keshavarz, Trans.). Tehran: Scientific and Cultural Publications
- Ducrot, O & Schaeffer, J.M. (1996). Nouveau dictionnaire encyclopédique des sciences du langage. Seuil.
- Esfandi, E. & Gholami, F. (2007). Explanation of the duality of the fire symbol in Zoroastrian ritual. Research of foreign languages, (38), pp. 5-17.
- Farbod, F. (2003). A comparative study of fire and its symbols, between the two cultures and civilizations of ancient India and Iran (Master's thesis in art research). Faculty of Arts, Tarbiat Modares University, Tehran.
- Farhoshi, B. (1976). World of Farvar. Tehran: Tehran University Press.
- Ghirshman, R. (1992). L'Art del' Iran, Made et Achemenide (Iranian Art in the Median and Achaemenid Periods) (I. Behnam, Trans.). Tehran: Scientific and Cultural Publications.
- Herodotus. (1961). The histories of Herodot (H. Hedayati, Trans.). Tehran: Amir Kabir Publications.
- Koch, H. (1997). Persepolis, the capital of Achaemenid kings, with photos by Afshin Bakhtiari. Tehran: Printing and Publishing Organization of the Ministry of Culture and Islamic Guidance.
- Maleki, M. (2010). A comparative study of the myths of Iran and India in ancient times. Naqshmayeh visual arts scientific-research quarterly, 3(6), pp. 68-59.
- Mole, M. (1998). L'Iran ancien (Ancient Iran) (J. Amoozgar, Trans). Tehran: Toos Publications.
- Nabizadeh, M. (2013). Examining the symbol of the sun in the visual arts of pre-Islamic Iran (Master's thesis painting). Faculty of Visual Arts, Tehran University of Art.
- Oshidari, J. (2000). Light, fire, fire temple in Zoroastrian ritual. Tehran: Saadi Publications.
- Pope, A.U. (2003). Iranian architecture (G. H. Sadri Afshar, Trans.). Tehran: Farhangian Publications.
- Qa'em Maqami, M. (2011). Investigating the place of fire in the history of ancient Iran. Islamic and Iranian History, 21(12), pp. 181-163.
- Razi, H. (2010). Iran and Iranian culture in the age of Avesta (Collection of articles). Tehran: Behjat Publications.
- Schmidt, E.F. (1963). Takht-e Jamshid (A. Faryar, Trans.). Tehran: Amir Kabir and Franklin Publications.
- Safaran, E & Bahmani, P. (2010). The course of transformation and evolution of role and symbol in traditional arts of Iran. Tehran: Payam Noor Publications.
- Stronach D. (1969). Excavations at Tepe Nūsh-i Jān, 1967. Iran, 7(1), pp. 1-20.
- Vanden Berghe, L. (1966). Archeologie de L'Iran ancien (Archeology of ancient Iran) (I. Behnam, Trans.). Tehran: Tehran University Press.
- Von Gall H. Das Felsgrab von. (1988). Qizqapan Ein Denkmal aus dem Umfeld der Achämenidischen Königstrasse. Baghdader Mitteilungen, (19), pp. 557-82.