گونه‌شناسی رویکرد ارزش‌محور در طراحی مصنوعات (نمونۀ موردی طراحی مفهومی با رویکرد اقتصادی، احساسی و اخلاق‌گرا)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه طراحی صنعتی، دانشکده طراحی ،دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران.

2 کارشناس ارشد طراحی صنعتی، دانشکده طراحی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران.

چکیده

بیان مسئله: در جهان معاصر، مصنوعات در زندگی روزمرۀ ما چیزی فراتر از ابزارهایی برای تسهیل زندگی هستند. آن‌ها به طور فعال کردار و تجارب انسان، فردیت، کیفیت زندگی، تصمیمات و ارزش‌های انسان‌ها -هرچند غیرمستقیم- را شکل داده و نحوۀ پایبندی ما به اخلاقیات را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند. به این ترتیب، با توجه به نقش مهم مصنوعات در بعد اخلاقی زندگی اجتماعی ما و همچنین پیشرفت کُند اخلاقیات جامعه در مقایسه با پیشرفت‌های تکنولوژیکی، یک طراح می‌تواند ارزش‌های اخلاقی را در قالب مصنوعات کنشی (پرفورماتیک) تعاملی با رویکرد احساس‌گرا، مادی ساخته و آن‌ها را با هدف اغوا و تشویق کنش‌گران به کنشی اخلاقی و در راستای بهبود اخلاقیات به جامعه ارائه دهد. اما این‌که این مصنوعات اخلاقی چه ویژگی‌ای دارند و حضور این نوع مصنوعات چگونه می‌تواند به زندگی و جامعه‌ای اخلاقی‌تر منجر شود؟ سوالی‌است که پژوهش حاضر به آن پاسخ می‌دهد.
هدف: بررسی ویژگی‌ها و عملکرد مصنوعات تعاملی ارزش‌محور براساس مطالعۀ نمونه‌های موجود، تبیین اصول برای طراحی این نوع از مصنوعات و در آخر، تجسم بخشیدن به این اصول در قالب کانسپت‌های طراحی هدف این پژوهش است.
روش پژوهش: روش پژوهش حاضر توصیفی-تحلیلی بوده است که در این راستا، ابتدا، براساس مطالعات نظری، به بررسی مصنوعات تعاملی ارزش‌محور پرداخته  شده و نمونه‌های موجود از این مصنوعات، با رویکرد احساس‌گرا مورد‌ بحث قرار گرفته است.
یافته‌ها: با بررسی و تحلیل مصنوعات تعاملی با محوریت ارزش (اقتصادی، احساسی، اخلاقی) که به‌صورت انتخابی، هدفمند و منطبق با پژوهش انتخاب شده‌اند، می‌توان اذعان داشت که مصنوعات ارزش‌محور تعاملی با رویکرد احساسی و کنشی (پرفورماتیک)، به‌دلیل ایجاد ستایش، سرزنش، دعوت و نکوهش –در حین تعامل یا به‌واسطۀ پیامدهای حاصل از تعامل با آن‌ها- می‌تواند در ایجاد آگاهی و تأمل و در نتیجه تغییر رفتار کاربران مؤثر بوده و در نهایت به اخلاقی‌تر شدن جامعه منجر شود.

کلیدواژه‌ها


- Barsalou, L., Yeh, W., Luka, B., Olseth, K., Mix, K., & Wu, L.l. (1999). Concepts and meaning. Chicago: University of Chicago.
- Friedman, B., Kahn, P. H., Jr., & Borning, A. (2006). Value sensitive design and information. In d. P. Galletta, Human-Computer Interaction and Management Information Systems: Foundations Advances. Armonk. NY: M.E. Sharpe. pp. 348–372.
- Borgmann, A. (1992). Crossing the postmodern divide. Chicago: University of Chicago Press.
- Borgmann. (1995). The depth of design. In Discovering Design: Explorations in Design Studies. (R. B. Margolin, Ed.) Chicago: University of Chicago Press.
- ___________.­ (2006). Real American ethics: Taking responsibility for our country. Chicago: University of Chicago Press.
- Demir, E. (2010). Understanding and designing for emotions. Netherland: VSSD. Retrieved from.
- Desmet, P.M.A., Roeser, S. (2015). Emotions in design for values. In: van den Hoven, J., Vermaas, P., van de Poel, I. (Eds) Handbook of Ethics, Values, and Technological Design, pp. 203-219. Springer, Dordrecht. https://doi.org/10.1007/978-94-007-6970-0_6
- Dunne, A., & Flona, R. (2013). Speculative everything; Design, fiction, and social dreaming. Massachusetts: MIT Press.
- Florman, S. C. (1987). The civilized engineer. New York: St: Martin's Press.
- Foucault, M. ([1984] 1992). The use of pleasure: The history of sexuality (Vol.2). London: Penguin.
- __________. (1975). Discipline and punish: The birth of the prison. New York: Random House.
- Frijda, N. (1987). Emotion, cognitive structure, and action tendency. Cognition & Emotion, 1(2), pp. 115-143, DOI: 10.1080/02699938708408043.
- Hjelm, S. I. (2003). Research + Design: The making of brainball. Interactions, 10(1), pp. 26–34.
- Ihde, D. (1990). Technology and the lifeworld: The Indiana Series in the philosophy of technology. Bloomington: Indiana University Press.
- Latour, B. (1992). Where are the missing masses? The sociology of a few Mundane artifacts. In W. E. Law, Shaping Technology/Building Society. Cambridge, MA: MIT Press. pp. 225-258.
- ________. (1993). We have never been modern. (C. Porter, Trans.). Cambridge, Mass: Harvard University Press.
- ________. (1994). On technical mediation: Philosophy, sociology, genealogy. Common Knowledge, (3), pp. 29-64.
- ________. (1999). Pandora's hope. Cambridge, Mass: Harvard University Press.
- ________. (2002). Morality and technology: The end of the means. Theory, Culture and Society, 19(5-6), pp. 247-60.
- Long, K. S. (2018). Understanding, measuring, and invoking mindfulness and mindlessness during human-computer interactions. UK: HighWire Center for Doctoral Training, School of Computing and Communications, Lancaster University.
- Mozota, B. B. (2006). The four powers of design: A value model in design management. Design Management Review, 17(2), pp. 44-53.
- Niedderer, K. (2007). Designing mindful interaction: The category of performative object. Design Issues, 23(1), pp. 3-17.
- __________. (2014). Mediating mindful social interactions through design. In: The Wiley Blackwell Handbook of Mindfulness.
- Ramakers, R. (2002). Less + More: Droog design in context. Rotterdam, NL: 010 Publishers.
- Roeser, S. (2012). Emotional engineers: Toward morally responsible engineering. Sci Eng Ethics, 18(1), pp. 103-115.
- Rosella, F. (2004). F+R hugs: How to communicate physical and emotional closeness to a distant loved one? In A. Kurtgozu (Ed.), Proceedings of the 4th International Conference on Design and Emotion [CD ROM]. METU Press, Ankara.
- Thomson D. S., Simon, A., Devine-Wright A. H., & Mills, G.R. (2003). Managing value and quality in design. Building Research & Information, 31(5), pp. 334-345.
- Verbeek, p. p. (2005). What things do. Philosophical reflections on technology, agency, and design. (R. P. Crease, Trans.) University Park, Pennsylvania: The Pennsylvania State University Press.
- ___________. (2011). Moralizing technology. Chicago and London: The University of Chicago Press.
- ___________. (2018). Moralizing technology, understanding and designing the nature of things (translated by Reza Naqdbishi, Hamid Naqdbishi and Ali Naqdbishi). Tehran: Afzon Publications.
- Winner, L. (1986). Do artifacts have politics? In The Whale and the Reactor. Chicago: University of Chicago Press.