روانشناسی رنگ لباس زنان در نگاره‌های منتخب از «شاهنامۀ طهماسبی» براساس نظریۀ «ماکس لوشر»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشکده هنرهای تجسمی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران.

2 استادیار گروه هنرهای صناعی، دانشکده هنرهای صناعی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران.

چکیده

بیان مسئله: رنگ به‌عنوان یکی از عناصر مهم بصری بیشتر مورد توجه هنرمندان مکتب دورۀ صفوی بوده است. حضور متعدد نقش زن در «شاهنامۀ طهماسبی» نشان از جایگاه والای زنان در این دوره دارد. از این ‌رو با استعانت از رویکرد روانشناسی رنگ ماکس لوشر می‌توان به مطالعۀ لباس زنان در «شاهنامۀ طهماسبی» اقدام کرد. پژوهش فوق درصدد پاسخ‌گویی به این پرسش‌ها صورت گرفته است: براساس نظریۀ «روانشناسی رنگ ماکس لوشر» هنرمند از چه رابطه‌ای برای ترسیم لباس زنان «شاهنامۀ طهماسبی» استفاده کرده است؟ و نیز هنرمند بیشتر تحت‌تأثیر کدام‌یک از رنگ‌های سرد یا گرم قرار داشته است؟
هدف: شناخت اندیشه‌های روانی هنرمند صفوی در ترسیم رنگ لباس زنان «شاهنامۀ طهماسبی» براساس نظریۀ روانشناسی رنگ ماکس لوشر هدف پژوهش حاضر است.
روش پژوهش: این پژوهش از نوع کیفی و روش انجام آن توصیفی- تحلیلی است. جمع‌آوری اطلاعات به‌روش کتابخانه‌ای و با ابزار فیش‌برداری و تصویرخوانی و جداول، از ‌طریق تحلیل داده‌ها،  صورت گرفته است. روش نمونه‌گیری پژوهش هدفمند و به‌جهت تعدد حضور پیکره‌های زنان، از بین ۲۵۸ نگارۀ «شاهنامۀ طهماسبی»، ۲ نگاره برای مطالعه با نظریۀ مذکور انتخاب شده است.
یافته‌ها: هنرمند عصر صفوی از دید روانشناسی رنگ ماکس لوشر در بکارگیری عنصر رنگ‌ برای لباس زنان از رابطۀ تعادل بین رنگ­های سرد و گرم استفاده کرده است که به عبارت دیگر از هر دو گروه رنگی سرد و گرم برای رنگ­آمیزی لباس زنان بهره جسته است. نگاره‌های مورد پژوهش در ارتباط با نظریه حاضر از لحاظ تعدد رنگی و ‌به کاربردن رنگ‌ها نسبت رنگ­های سرد به رنگ‌های گرم بیشتر است و این بیانگر آن است که هنرمند این دوره بیشتر تحت‌تأثیر رنگ­های سرد(آبی، سبز) قرار داشته است. مطابق با نظریه مذکور از رنگ خاکستری که یک رنگ خنثی محسوب می­شود برای لباس زنان استفاده نشده است و همچنین برای نشان دادن جایگاه زنان از منسوجات بهره گرفته شده است.

کلیدواژه‌ها


- Abdul Hosseini, S. & Sayd Yousefi, M. (2014). Studying the psychology of color in the works of Reza Abbasi. National Congress of Islamic Humanities Applied Research. Scientific and practical center of Gorgan worker's house. Gorgan 21. [In Pesian]
- Amiri Chulandim, I. (2011). Materials and artistic expression II. Tehran: Aban. [In Pesian]
- Bakhtiari Fard, H. R. (2009). Color and communication. Tehran: Fakhrakia. [In Pesian]
- Bani Asadi, M. A. (2014). Examining the pictures related to the story of Zahhak in «Tahmasp Shahnameh» from the perspective of illustration. Negreh, 9(32), 4-25. [In Pesian]
- Canby, Sh. (2003). The golden age of Iranian art (H. Afshar, Trans.). Tehran: Markaz. [In Pesian]
- Chardin, J. (1956). Chardin's travelogue (M. Abbasi, Trans.). Tehran: Amir Kabir. [In Pesian]
- Chijiiwa, H. (2017). Color Harmony (H. Javadzadeh, Trans.). Mashhad: Taraneh Publications. [In Pesian]
- Cooper, M. (2014). Knowledge and psychology of colors: Using colors to progress in personal and work life (A. H. Makki, Trans.). Tehran: Aria Gohar. [In Pesian]
- Cumming, C. & Italiano, D. (2005). Small book of energy (healing colors) (P. Qaffari, Trans.). Tehran: Jajromi Publications. [In Pesian]
- Dee, J. & Taylor, L. (2014). Color psychology (M. Ganji, Trans.). Tehran: Savalan. [In Pesian]
- Dehbashi, A. (1999). Travelogue of the Shirley brothers (Avance translation). Tehran: Behdid. [In Pesian]
- Eiseman, L. (2014). The applied psychology of colors (Panton). Tehran: Bayhaq Ketab. [In Pesian]
- Fatehi, Sh. & Qahramani, A. (2017). The function of color in Masnavi. Baharestan-e Sokhan, 14(35), 166-141. [In Pesian]
- Gimbel, Th. (2007). Color therapy handbook. (F. Hassan Shabani & M. Farzaneh, Trans.). Tehran: Saesi. [In Pesian]
- Itten, J. (1999). Elements of color (B. Jaledoost, Trans.). Tehran: Efaf Publications. [In Pesian]
- Itten, J. (2014). Art of color (A. A. Sharveh., Trans.). Tehran: Yesavali Publications. [In Pesian]
- Khajehpour, M. & Samandi, S. (2010). Color psychology of life. Tehran: Sabzan Publisher. [In Pesian]
- Loescher, M. (2001). Color psychology (V. Abizadeh, Trans). Tehran: Dorsa. [In Pesian]
- Loescher, M. (2007). Color psychology (V. Abizadeh, Trans). Tehran: Dorsa. [In Pesian]
- Loescher, M. (2009). Color psychology (V. Abizadeh, Trans). Tehran: Dorsa. [In Pesian]
- Mir Ahmadi, M. (1989). Color in Iran's history. Historical studies, (1), 1-20. [In Pesian]
- Mir Hosseini, S. E. (2019). Analysis and investigation of colors in Islamic art. Art and Culture Studies, 4(10), 45-40. [In Pesian]
- Mohebi, B., Hasankhani Qavam, F., & Amani, M. (2018). Investigating the social relationship and choosing the color of clothes in the paintings of the Safavid period. Bi-Quarterly Journals of Islamic Art, 3(1), 139-127. [In Pesian]
- Mukhtar Omar, A. (1997). Language and color (اللغه و اللون). Cairo: Alam al-Ketab. [In Pesian]
- Pakbaz, R. (2000). Iranian painting: From yesterday to today. Tehran: Narestan. [In Pesian]
- Pourjafar, M. R. & Farrokhfar, F. (2008). A comparative study of the painting of the Tabriz school and the Gurkan school of India (10th century A.H.). Fine Arts (Honarhaye Ziba), (35), 124-115. [In Pesian]
- Pouralikhani, H. (2001). The mysterious world of colors. Tehran: Hezaran Publishing House. [In Pesian]
- Pahlavan, F. (2008). Visual communication from a semiotic perspective. Tehran: University of Art Publishing. [In Pesian]
- Qolizadeh Ledari, A. (2012). Applied Psychology of Colors (Pantone). Monthly Journal of Ketab-e Mah-e Honar, (166), 126-133. [In Pesian]
- Taqavi, A. & Mousavi, S. M. (2013). Investigating the social presence of women and the evolution of clothing in Safavid paintings. Women and Culture Quarterly, 5(18), 81-102. [In Pesian]
- Tavernier, J. B. (1982). Travelogue (A. Nouri. Trans.). Isfahan: Sanaie. [In Pesian]
- Vali Qojaq, M. & Mehrpouya, H. (2017). A comparative study of women's clothing in travelogues and paintings of the Safavid period. Art Research Quarterly, 7(13), 109-123. [In Pesian]
- Wills, P. (2009). Colors and their therapeutic effects: Exercises and inspirations for a better life (M. Ezami, Trans.). Tehran: Souratgar. [In Pesian]
- Yarshater, E. (2003). Clothing in Iran (P. Matin, Trans.). Tehran: Amir Kabir. [In Pesian]
- Zabihnia Omran, A. & Mohammadi, N. (2011). Psychology of colors in Shahnameh. Parsi Nameh Journal, (56 & 57), 129-150. [In Pesian]