نقشۀ طراحی و کاربرد تناسبات درکتیبۀ کوفی محراب مسجد و قدمگاه توران‌پشت یزد

صالحی, سحر; شایسته‌فر, مهناز; احمد پناه, سید ابوتراب; خزایی, محمد

doi:10.22055/pyk.2024.19772

نقشۀ طراحی و کاربرد تناسبات درکتیبۀ کوفی محراب مسجد و قدمگاه توران‌پشت یزد

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری هنرهای اسلامی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

² دانشیار گروه هنر اسلامی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

³ دانشیار گروه ارتباط تصویری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

⁴ استاد گروه ارتباط تصویری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

10.22055/pyk.2024.19772

چکیده

مقدمه: مسجد و قدمگاه توران پشت، دارای محرابی سنگی است که اکنون در گالری فریر آمریکا نگهداری می‌شود. این محراب سنگی، دارای کتیبه‎هایی به‌خط کوفی و ثلث است. با توجه به تاریخی که در این محراب سنگی نوشته شده، این اثر متعلق به سال (549 ه .ق) و دورۀ سلجوقی است. می‌توان گفت که دورۀ سلجوقی یکی از دوره‌هایی است که تنوع طراحی و توجه به جزییات در کتیبه‎های کوفی به اوج شکوفایی رسید. کتیبۀ کوفی این محراب سنگی، شامل آیات (17) تا (19) سورۀ آل عمران است. سؤال پژوهش پیش‌رو این است که نقشۀ طراحی و کاربرد تناسبات در این کتیبه کوفی چگونه است؟ این پژوهش با هدف یافتن نقشه طراحی به تحلیل تناسبات و اصول طراحی در کتیبه کوفی محراب سنگی مسجد و قدمگاه توران پشت می‎پردازد.
روش پژوهش: این پژوهش از نوع کیفی و به‌شیوۀ تاریخی و تحلیلی است که با استناد به منابع کتابخانه‌ای- اسنادی انجام شده است.
یافته‌ها: دست آورد پژوهش این گونه است که در طراحی و یا اجرای کتیبه کوفی محراب مسجد و قدمگاه توران‌پشت هنرمند کتیبه‎نگار از نقشه طراحی بر پایه تناسبات استفاده کرده است. که این موضوع بر بکارگیری ویژگی‎های بصری آن نیز تاثیر گذار بوده است.
نتیجه‌گیری: تحلیل‎‎های پژوهش نشان می‎دهد که کتیبۀ کوفی محراب سنگی مسجد و قدمگاه توران‎پشت دارای نقشۀ طراحی است و این نقشۀ طراحی با توجه به تناسبات پایه‌ای و شکل گرفته است. براساس این تناسبات، خطوط راهنمای اصلی، خطوط راهنمای میانی و جدول‌بندی‌ها در این کتیبۀ کوفی به صورت قاعده‌مند و با توجه به تناسبات پایه‌ای به اجرا در آمده است. طراحی و اتصالات حروف نیز براساس این نقشه طراحی صورت گرفته و هیچ کلمه‌ای خارج از این نقشه، طراحی نشده‌ است.

کلیدواژه‌ها