تأملی بر ماندگاری نقوش کهن در قالی‌های ذهنی‌باف (مطالعه موردی عشایر ساکن منطقه حفاظت شده بهرام گور در شرق نیریز و قشقائی در استان فارس)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

هیات علمی گروه گرافیک، دانشکده هنر، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

چکیده

 بیان مسئله: نقوش قالی به مانند سایر نقوش سرشار از رمز و راز و پیچیدگی ساختاری و معانی نمادین است. برخی از این نقوش در طول زمان تغییرکرده و برخی از آن‌ها در بستر اقلیم، فرهنگ یا جوامع با فرهنگ خاص در طول تاریخ دوام آورده و ماندگارشده‌ و هم اکنون هم به خاستگاه خود متصلند با توجه به آنچه گفته شد، علل ماندگاری و استمرار این نقوش در طول دوره‌های تاریخی در بستر و زمینه‌ها سوالی است که با مطالعه موردی قالی‌‌های عشایری منطقه بهرام‌گور نیریز و قشقایی استان فارس به آن پاسخ داده می‌شود.
هدف:  شناخت دلایل استمرار نقوش قالی‌های عشایری در دوره‌های مختلف تاریخی هدف این پژوهش است.
روش پژوهش: رویکرد این پژوهش کیفی است که با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای و میدانی و همچنین شواهد بصری به شیوه تحلیلی تاریخی، یافته‌های آن ارائه می‌شود.
یافته­‌ها: یکی از عوامل موثر در تغییر و تحولات هنری تغییرات اجتماعی و سبک زندگی است. با وجود مستقل بودن جامعه عشایری از جوامع شهری در طی قرون متمادی، احتیاج جامعه شهری به قالی‌های عشایری باعث دخل و تصرف گاه به گاه در نقش‌پردازی برخی از قالی‌های عشایری در طول تاریخ شده و علت دیگر تغییرات در نقوش تبادلات و ارتباطات یا برخوردهای فرهنگی بوده است. اما ثبات امکانات مادی و عدم تغییر نحوه زندگی جامعه عشایری در طی قرن‌های متمادی موجب شده تا برخی از نقوش قالی جامعه عشایری در طول دوره‌های تاریخی، با ثبات‌ متداوم‌تر باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


- آزادی، سیاوش و پرهام، سیروس. (1370) دستبافته­های عشایری و روستائی فارس (ج ۱). تهران: انتشارات امیرکبیر
- افروغ، محمد، جوانی، اصغر، چیتسازیان، امیرحسین و قشقایی‌فر، فتحعلی. (1395). عوامل مؤثر برآفرینش نقوش انتزاعی و تجریدی در دستبافته‌های قشقایی. باغ نظر، 13(45). 77-90.
- پرهام، سیروس. (1371). دست‌بافته‌های عشایری و روستایی فارس. تهران: امیرکبیر.
- توماس ،گلین وی و آنجل.ام.جی.سیلک. (1389). مقدمه‌ای بر روانشناسی نقاشی کودکان (ترجمۀ عباس مخبر). تهران: انتشارات طرح نو.
- رحمانی، اشکان، مقنی‌پور، مجیدرضا و تفکری، حسین. (1400). مطالعۀ ویژگی‌های طرح و نقش، رنگ و بافت در قالی‌های عرب خمسه اسکان‌یافته در روستاهای شهرستان سرچهان (مطالعۀ موردی: طایفۀ غنی). پیکره، 10(25)، 15-33.
Doi :10.22055/PYK.2021.17278
- شاربونیه، ژرژ. (1372). مردمشناسی و هنر (ترجمۀ حسین معصومی همدانی). تهران: گفتار.
- فریه، ر، دبلیو. (1374). هنرهای ایران (ترجمۀ پرویز مرزبان). تهران: انتشارات فرزان.
- کیانی، منوچهر. (1388). سیه‌چادرها، تحقیقی از زندگی مردم ایل قشقایی. شیراز: کیان نشر شیراز.
- کاکاوند، سمانه .(1401). تحلیل طرح « لوزی بندی» به عنوان الگوی رایج در قالی عصر زندیه. پیکره،11(30)، 29-47 Doi: 10.22055/PYK.2022.17859
- Afrough, M., Javani, A., Chitsazian, A. H., & Qashqaifar, F. A. (2016). Effective factors in the creation of abstract motifs in Qashqai handwovens. Bagh-e Nazar, 13(45), 77-90. [In Pesian]
- Azadi, S. & Parham, S. (1991). Fars nomadic and rural handwovens (Vol. 1). Tehran: Amir Kabir Publications. [In Pesian]
- Charbonnier, G. (1993). Anthropology and art (H. Masoumi Hamedani, Trans.). Tehran: Goftar. [In Pesian]
- Ferrier, R., W. (1995). Arts of Iran (P. Marzban, trans.). Tehran: Farzan Publications. [In Pesian]
- Kakavand, S. (2022). Analysis of the lattice (lozenge-band) pattern as a common design in the Zand era rugs. Paykareh, 11(30), 29-47. Doi: 10.22055/PYK.2022.17859. [In Pesian]
- Kiani, M. (2009). Black tents, a study of the life of Qashqai tribe. Shiraz: Kian-e Nashr Shiraz. [In Pesian]
- Parham, S. (1992). Nomadic and rural handwovens of Fars. Tehran: Amir Kabir. [In Pesian]
- Rahmani, A., Moghanipour, M. R., & Tafakori, H. (2021). Studying the features of design and pattern, color, and texture in Khamseh Arab carpets settled in the villages of Sarchehan city (Case Study: Ghani tribe). Paykareh, 10(25). 15-33. Doi:10.22055/PYK.2021.17278. [In Pesian]
- Thomas, G. V. & Silk, A. M. J. (2010). An introduction to the psychology of children's drawing (A. Mokhber, Trans.). Tehran: Tarh-e Now Publications. [In Pesian]