On the investigation of the relationship between imagination and wonder painting in Iranian-Islamic painting

Document Type : Original Article

Author

Department of Visual Communication, Faculty of Visual Arts, Art University of Isfahan, Isfahan, Iran,

Abstract

Problem definition: Wonder painting is one of the obscure and deep-rooted terms used in relation with the artistic and literary traditions of various nations and civilizations. In this study attempts have been made to discuss and emphasize the analysis of the relationships between theoretical foundations and judicial principles governing the tradition of wonder painting in Iranian painting with a focus on “imagination”. The judicial foundations refer to theoretical origins derived from deep-rooted religious, ritual and cultural concepts in the context of theoretical knowledge and mysticism. The question of this research is as follows: “What is the relationship between imagination and wonder painting in Iranian-Islamic painting?”
Objective: The purpose of this study is to achieve a specific manner in explaining the relationship between illusion and wonder painting in Iranian art and to analyze this tradition from the perspective of “imagination”.
Research Method: The present study is of a fundamental type and has been prepared by reviewing previous researches in the field of history, literature, cultural studies and history of Iranian painting with reference to historical studies and descriptive and analytical methods, taken from library and electronic resources.
Result: Wonder painting in Iranian-Islamic art has clear foundations about “imagination” and “imaginary” functions in the opinions of sages such as “Farabi”, “Ibn Sina”, “Sheikh Ishraq”, “Sadr al-Muta'allehin” and others, and is manifested in the artworks of Iranian-Islamic painting.

Keywords

Article Title [Persian]

واکاوی نسبت قوه خیال با عجایب‌نگاری در نگارگری ایرانی اسلامی

Author [Persian]

  • سید محمد طاهری قمی
هیأت علمی گروه ارتباط تصویری، دانشکده هنرهای تجسمی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران
Abstract [Persian]

بیان مسئله: عجایب­ نگاری، ازجمله اصطلاحات غامض  و ریشه‌دار است که در پیرامون سنت هنری و ادبی ملل  و تمدن­ های  مختلف به کار رفته است. آنچه در این پژوهش مورد بحث و تمرکز قرارگرفته است، واکاوی نسبت ­های بنیان­ های نظری و مبانی حکمی ناظر بر سنت عجایب­ نگاری در نگارگری ایران با تمرکز بر «قوه خیال» است. مراد از مبانی حکمی، خاستگاه‌های نظری منبعث از مفاهیم ریشه­ دار دینی و آیینی و فرهنگی با رنگ و بوی دانش نظری و عرفان است. سؤال  این پژوهش بدین شرح است «قوه خیال با عجایب­ نگاری در نگارگری ایرانی اسلامی چه نسبتی دارد؟»
هدف: هدف از این پژوهش دست‌یابی به یک سیاق مشخص در تبیین نسبت خیال و عجایب­ نگاری در هنر ایران است و به واکاوی این سنت از منظر «خیال» پرداخته است.
روش پژوهش: پژوهش حاضر، از نوع بنیادی بوده و با بررسی پژوهش ­های پیشین در حیطه تاریخ، ادبیات، مطالعات فرهنگی و تاریخ نگارگری ایران با استناد به مطالعات تاریخی و روش توصیفی و تحلیلی، متخذ از منابع کتابخانه­ ای و الکترونیکی تنظیم‌شده است.
یافته­ ها: عجایب­ نگاری در هنر ایرانی اسلامی دارای بنیان­ های روشنی در باب «قوه خیال» و کارکردهای «متخیله» در آراء حکیمانی چون «فارابی»، «ابن‌سینا»، «شیخ اشراق»، «صدرالمتألهین» و دیگران بوده و در آثار نگارگری ایرانی اسلامی متجلی شده است.

Keywords [Persian]

  • قوه خیال
  • عجایب‌نگاری
  • نگارگری ایرانی اسلامی

References

- آژند، یعقوب. (1389). نگارگری ایران. تهران: سمت.
- آلبوشوکه، علی. (1394). بررسی تطبیقی عجایب­ نگاری­های منسوب به محمد سیاه­ قلم با عجایب ­نگاری­ های عجایب ­نامه زکریا محمد قزوینی (پایان ­نامه کارشناسی ارشد). دانشکده هنرهای تجسمی، دانشگاه هنر تهران، ایران.
- ابن عربی، محیی‌الدین محمد بن علی. (1385). فصوص الحکم  (برگردان و توضیح و تحلیل محمدعلی موحد و صمد موحد). تهران: کارنامه.
 - ابن عربی، محیی‌الدین محمد بن علی. (1405 ﻫ .‍ ق./1985 م). الفتوحات‌المکیه (تحقیق د. عثمان یحیی و د. ابراهیم مدکور). چاپ دوم. قاهره: المکتبه‌العربیه.
- ابن منظور، محمد بن مکرم. (2000 م). لسان العرب. ج 11. بیروت: دارالصادر.
- ابن‌سینا. (1368). اشارات و تنبیهات (ترجمه و شرح دکتر حسن ملکشاهی). چاپ دوم. تهران: سروش.
- اخوان الصفاء. (2005 م). رسائل. بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
- اشکواری، محمدجعفر؛ موسوی، سیدجمال و صادقی، مسعود. (۱۳۹۶). عجایب­ نگاری در تمدن اسلامی؛ خاستگاه و دوره­ بندی. مطالعات تاریخ اسلام، ۹(۳۳)، ۲۹-۵۱.
- افلاطون. (1355). دوره آثار (ترجمه محمدحسن لطفی). تهران: خوارزمی.
- اکبرزاده، حوران و کدیور، محسن. (1387). جایگاه خیال متصل و منفصل در فلسفه صدر المتالهین. نشریة مقالات و بررسی ­ها، 41(90)، 11-24.
- ایزوتسو، توشیهیکو. (1378). صوفیسم و تائوئیسم (ترجمه محمدجواد گوهری). تهران: روزنه.
- بابایی، علی. (1394). پریچهرة حکمت (زیبایی شناسی در مکتب صدرا). تهران: مولی
- بلخاری قهی، حسن. (1387). عکس مه­رویان. خیال عارفان. چاپ اول. تهران: فرهنگستان هنر.
- بلخاری قهی، حسن. (1388). هندسة خیال و زیبایی. تهران: فرهنگستان هنر.
- بلخاری قهی، حسن. (1390). مبانی عرفانی هنر و معماری اسلامی. چاپ دوم. تهران: سوره مهر- پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی.
- پرویزی، محمد. (1386). عجایب­نگاری در ایران ذیل عنوان «سهم ایرانیان از میراث تمدن اسلامی». تندیس، (112)، 12-15.
- ترابی، ارکیده. (1393). عجایب المخلوقات قزوینی در تصاویر چاپ سنگی علیقلی خویی. چاپ اول. تهران: چاپ و نشر نظر.
- چیتیک، ویلیام. (1394). عوالم خیال (ترجمه قاسم کاکایی). تهران: هرمس.
- داتی، ویلیام. (1392). اساطیر جهان (ترجمه ابوالقاسم اسماعیل­پور). تهران: چشمه.
- دهخدا، علی اکبر. (1377). لغت­نامه. تهران: دانشگاه تهران.
- رامپوری، غیاث‌الدین محمد بن جلال الدین بن شرف الدین. (1363). غیاث اللغات (به کوشش منصور ثروت). تهران: امیرکبیر.
- رحمانی‌گرمارودی، زینب. (1397). بررسی رابطه متن و تصویر در عجایب­نگاری چاپ­‌های سنگی دوره قاجار (پایان‌­نامه کارشناسی ارشد). مؤسسه آموزش عالی سپهر اصفهان، ایران.
- سهروردی، شهاب الدین یحیی. (1380). مجموعه مصنفات شیخ اشراق (تصحیح هانری کربن). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- شایگان، داریوش. (1392). هانری کربن، آفاق تفکر معنوی در اسلام (ترجمه باقر پرهام). چاپ ششم. تهران: فرزان.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1375). صور خیال در شعر فارسی. تهران: آگاه.
- طباطبایی، سید محمدحسین. (1366). تفسیر المیزان (ترجمه هیأت مترجمان). چاپ دوم. تهران: رجاء.
- عاطفی، مهدی. (1387). خیال‌پردازی و عجایب­‌نگاری در آثار سلطان محمد و پیتر بروگل. رهپویه هنر، 2(6)،  24-36.
- فتوحی، محمود. (1381). تصویر خیال. نشریه پژوهش­‌های فلسفی، (185)، 103-134.
- قرآن کریم. (1395). (ترجمه مهدی الهی قمشه­‌ای). تهران: هادی.
- قزوینی، زکریا بن محمد بن محمود کمونی. (1361). عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات (به کوشش یوسف بیگ باباپور). تهران: سفیر اردهال.
- کنبی، شیلا ر. (1378). نقاشی ایرانی (ترجمه مهدی حسینی). چاپ اول. تهران: دانشگاه هنر.
-کورکیان، ا.م و سیکر، ژ.پ. (1391). باغ­‌‌ های خیال (ترجمه پرویز مرزبان). تهران: فرزان روز.
- مصاحب، غلامحسین. (۱۳۸۳). دائرةالمعارف فارسی. ج 1. تهران: امیرکبیر.
- مظفرنژاد، افسانه. (1394). خوانش ساختاری و مفهومی عجایب‌­نگاری در نقاشی ایران (مطالعه موردی: نقاشی­های عجیب و غریب محمد سیاه قلم و برخی از نقاشان معاصر ایران از سال 1337 تاکنون) (پایان­نامه کارشناسی ارشد). دانشکده هنر و معماری، دانشگاه علم و فرهنگ تهران، ایران.
- مفتونی، نادیا و فرامرز قراملکی، احد. (1386). خیال در مقام توجیه و تبیین از فارابی تا صدرالمتألهین. نشریة خردنامه صدرا، 13(47)،80-68.
- ملاصدرا، صدرالدین محمد شیرازی. (1380). المبدأ و المعاد (محقق سید جلال الدین آشتیانی). قم: بوستان کتاب.
- مهریزی ثانی، سمیه و مهندس­‌پور، فرهاد. (1390). تطابق متن و تصویر در نگاره­‌های موجودات خیالی عجائب­‌المخلوقات قزوینی (مطالعه موردی نسخه خطی مصور کتابخانه دانشگاه پرینستون). کتاب ماه هنر، (153)، 10-21.
- هاشم زاده، حسین. (1392). زیبایی شناسی در آثار ابن‌سینا، شیخ اشراق و صدرالمتألهین. تهران: سمت.
-همدانی طوسی، محمد بن محمود بن احمد. (1391). عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات (به اهتمام منوچهر ستوده). تهران: علمی و فرهنگی.
Paykareh
Volume 9, Issue 21
December 2020
Pages 37-52

Files

History

  • Receive Date: 04 December 2020
  • Revise Date: 27 January 2021
  • Accept Date: 03 February 2021

Share

How to cite

Statistics