A Study on the Stucco Decorations of Hossein Khodadad House (Time Museum, Tehran); A Relic from the Pahlavi II Era

Document Type : Original Article

Authors

1 Associate Professor, Department of Handicrafts, Faculty of Applied Arts, Iran University of Art, Tehran, Iran.

2 M.A. Student, Department of Handicrafts, Faculty of Applied Arts, Iran University of Art, Tehran, Iran.

Abstract

Introduction: Although stucco in Iran has a long history and traces of it have been left behind, it followed a different trend in design and technique during the Qajar and Pahlavi periods. At the same time, it experienced Western tendencies, such as stucco artworks attached to the designs and motifs of ancient Iran. The stucco design of Hossein Khodadad House (Time Museum) is in the same category; a house full of stucco decorations that represent various influences. This research aims to study the visual structure, typology of stucco motifs, and implemented techniques, as well as to investigate how the stucco motifs of Iranian architectural history persist in the stucco decorations of the mentioned building. Therefore, this study seeks to answer these questions: «How can the visual characteristics and typology of stucco motifs and techniques of Hossein Khodadad House be classified?» and «What are the influencing factors on the formation of the set of stucco motifs of the mentioned building in the Qajar and Pahlavi periods?»
Research Method: The current study is descriptive-analytical. In terms of purpose, it is developmental research with a qualitative approach. Data collection is based on library studies and especially field research. To achieve the research goals, after examining and analyzing the stucco decorations of the mentioned house, the results were compared with the types of motifs and stucco techniques used in the periods of Iranian architectural history.
Findings: The research findings show that the motifs used on the stucco surfaces of Hossein Khodadad House can be classified into four categories: Plant, geometric, animal, and human motifs. The implementation of stucco patterns on the building has been carried out utilizing seven execution techniques such as high-relief, semi-relief, stucco on a flat mirror, combining stucco with glass, Koshte Bori, Tong Bori, and Kop Bori. The design structure and the overall composition of motifs have also been made by following the pattern of repetition and symmetry. The history of several motifs, including artichoke leaves, palmettes, lotus flowers, grapes, and geometric motifs such as square and rectangular frames, Meander, and string of pearls, goes back to the motifs of ancient Iran. Other parts, such as Arabesque and Khatai motifs, which are delicate and low-relief, all kinds of flowers and leaves interwoven on broad surfaces, as well as the stucco decorations of the Isfahani room, are derived from the motifs of Islamic periods, especially the Safavid period. Also, the use of European motifs, the naturalistic design of plant patterns, the execution of motifs in a relief and realistic manner, as well as the use of techniques such as stucco on flat mirrors, patina work, and stucco cornice in the building have been influenced by the trends of European design in the Qajar and Pahlavi periods.
Conclusion: In general, it can be said that the stucco decorations of Hossein Khodadad House were formed under the influence of three primary factors of preserving the Iranian national identity, Islamic Iranian identity, and the European trends of the Qajar and Pahlavi periods. In addition to its eye-catching architecture, this building has kept a rich and original collection of stucco decorations from different periods of the history of Iranian architecture alive before the eyes of today's viewers.

Keywords

Main Subjects

Article Title [Persian]

خوانشی بر آرایه‌های گچ‌بری خانۀ حسین خداداد (موزۀ زمان تهران)؛ یادگاری از عهد پهلوی دوم

Authors [Persian]

  • علیرضا شیخی 1
  • مینا حسینی 2
1 دانشیار گروه صنایع‌دستی، دانشکده هنرهای کاربردی، دانشگاه هنر، تهران، ایران.
2 دانشجوی کارشناسی‌ارشد، گروه صنایع‌دستی، دانشکده هنرهای کاربردی، دانشگاه هنر، تهران، ایران.
Abstract [Persian]

مقدمه: گچ‌بری در ایران اگرچه سابقه‌ای بس دراز دارد و آثار درخوری از آن به‌جای مانده، اما در ادوار قاجار و پهلوی در طرح و تکنیک مسیر متفاوتی را پیمود. در عین حال که گرایش‌های غربی را تجربه کرد، دل در گرو طرح و نقش‌های ایران‌باستان داشت. گچ‌بری‌های خانۀ حسین خداداد (موزۀ زمان) در همین زمره است. سرایی سرشار از آرایه‌های گچ‌بری که از تأثیرات متنوعی حکایت دارد. . هدف از این پژوهش مطالعه ساختار بصری، گونه‌شناسی نقوش و تکنیک‌های گچ‌بری و همچنین بررسی چگونگی تداوم نقوش گچ‌بری تاریخ معماری ایران در آرایه‌های گچ‌بری بنای مذکور است. بنابراین به دنبال پاسخی برای این پرسش‌هاست: ویژگی‌های بصری و گونه‌شناسی نقوش و تکنیک‌های گچ‌بری خانه حسین خداداد چگونه قابل دسته‌بندی است؟ عوامل اثرگذار بر شکل‌گیری مجموعه نقوش گچ‌بری بنای مذکور در ادوار قاجار و پهلوی چیست؟
روش پژوهش: پژوهش حاضر از نظر هدف توسعه‌ای، از منظر ماهیت توصیفی-تحلیلی و با رویکرد کیفی است. گردآوری داده‌ها بر اساس مطالعات کتابخانه‌ای و بویژه تحقیقات میدانی صورت گرفته است. برای دستیابی به اهداف پژوهش پس از بررسی و تحلیل آرایه‌های گچ‌بری خانه مذکور به تطبیق نتایج به دست آمده با انواع نقوش و تکنیک‌های گچ‌بری ادوار تاریخ معماری ایران پرداخته شده است.
یافته‌ها: یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که نقوش به‌کاررفته در سطوح گچ‌بری خانۀ حسین خداداد در چهار دسته نقوش گیاهی، هندسی، حیوانی و انسانی قابل ‌دسته‌بندی هستند. اجرای نقوش گچ‌بری بنا به‌وسیلۀ هفت تکنیک اجرایی ازجمله: برهشته، نیم‌برجسته، گچ‌بری روی آینۀ تخت، تلفیق گچ‌بری با شیشه، کشته‌بری، تنگ‌بری و کپ‌بری انجام شده است. ساختار طراحی و ترکیب‌بندی کلی نقوش نیز با پیروی از الگوی تکرار و تقارن صورت گرفته است. پیشینۀ تعدادی از نقوش ازجمله برگ کنگر، پالمت، گل نیلوفر، خوشۀ انگور و نقوش هندسی همچون قاب‌های مربع و مستطیل، زنجیرۀ خمپا و رشته‌های مرواریدی به نقشمایه‌های ایران باستان برمی‌گردد و بخشی دیگر همچون نقوش اسلیمی و ختایی ظریف و کم‌برجسته، انواع گل‌ها و برگ‌های درهم‌تنیده در سطوح وسیع و نیز آرایه‌های گچ‌بری اتاق اصفهانی‌ها برگرفته از نقوش ادوار اسلامی به‌ویژه دورۀ صفویه هستند. همچنین بهره‌گیری از نقشمایه‌های فرنگی، طراحی طبیعت‌گرایانۀ نقوش گیاهی، اجرای نقوش به‌شیوۀ برجسته و واقع‌گرا و نیز کاربست تکنیک‌هایی همچون گچ‌بری روی آینه‌های تخت، لندنی‌سازی و گلویی‌سازی در بنا‌ متأثر از جریانات فرنگی‌سازی ادوار قاجار و پهلوی بوده است.
نتیجه‌گیری: در مجموع می‌توان گفت آرایه‌های گچ‌بری خانه حسین خداداد تحت‌تاثیر سه عامل اساسی حفظ هویت ملی ایرانی، هویت ایرانی اسلامی و جریانات فرنگی‌سازی ادوار قاجار و پهلوی شکل گرفته است. این بنا در کنار معماری چشم‌نواز خود مجموعه‌ای غنی و بدیع از آرایه‌های گچ‌بری ادوار مختلف تاریخ هنر معماری ایران را پیش چشم بینندۀ امروزی زنده نگاه‌ داشته است.

Keywords [Persian]

  • آرایه‌های گچ‌بری
  • خانه حسین خداداد (موزه زمان)
  • ایران باستان
  • هنر اسلامی
  • قاجار
  • پهلوی

References

- احمدی، حسین و شکفته، عاطفه. (1390). تزیینات گچ‌بری در معماری قرون اولیۀ اسلامی ایران (قرن اول تا پنجم ه.ق). فصلنامۀ ادبیات و هنر دینی، (4)، 125-150.
- اشرفی، علیرضا. (1395). فرنگی‌سازی در معماری ایرانی (تأثیر جوامع مختلف بر معماری ایران از آغاز تا معاصر). اصفهان: گفتمان اندیشۀ معاصر.
- اصلانی، حسام. (1393). آرایه‌های گچی در معماری دورۀ اسلامی اصفهان. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر، ارتباطات.
- امیری، محدثه سادات، فنایی، زهرا، خداکرمی، جمال و مسعود، محمد. (1400). بررسی و تحلیل تاریخی نقش سیاست حکومت قاجار بر تأثیرپذیری تزیینات معماری از غرب با تأکید بر نقوش. فصلنامۀ علمی جامعه‌شناسی ایران، 4(4)، 546-568. Doi: https://doi.org/10.30510/psi.2022.286593.1728
- انصاری، جمال. (1366). گچ‌بری دوران ساسانی و تأثیر آن در هنرهای اسلامی. فصلنامۀ هنر، (13)، 318-373.
- بانی‌مسعود، امیر. (1388). معماری معاصر ایران (در تکاپوی سنت و مدرنیته). تهران: هنرمعماری قرن.
- پوپ، آرتوراپهام. (1370). معماری ایران (ترجمۀ غلام‌حسین صدری‌افشار). تهران: فرهنگسرا.
- پوپ، آرتوراپهام. (1389). شاهکارهای هنر ایران (ترجمۀ پرویز ناتل‌خانلری). تهران: علمی و فرهنگی.
- پیرنیا، محمدکریم. (1390). آشنایی با معماری اسلامی ایران (تدوین غلام‌حسین معماریان). تهران: سروش دانش.
- خزایی، محمد. (1385). بازتاب مؤلفه‌های ایرانی در روند شکل‌گیری فرهنگ ‌و هنر اسلامی ایران در قرون 5-3 هجری. مجلۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، (44-45)، 17-31.
- داوری اردکانی، رضا. (1375). سکولاریسم و فرهنگ. نشریه‌نامۀ فرهنگ، (21)، 12-37.
- دیماند، موریس اسون. (1365). تاریخ راهنمای صنایع ایران (ترجمۀ عبدالله فریار). تهران: علمی و فرهنگی.
- زمرشیدی، حسین. (1392). هنرهای تزیینی و پدیده‌های شگرف گچ‌بری در معماری ایران. مجلۀ مطالعات شهر ایرانی‌اسلامی،(17)، 19-33.
- سلطان‌زاده، حسین. (1372). فضاهای ورودی در معماری سنتی ایران. تهران: معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران.
- شاپوریان، فریبا. (1396). بررسی پایداری نقوش گچ‌بری سنتی در آثار معماری دورۀ قاجار (نمونه موردی بنای باغ فردوس تهران). نشریۀ معماری و شهرسازی پایدار،(2)، 85-96.
- شکفته، عاطفه و صالحی‌کاخکی، احمد. (1393). شیوه‌های اجرایی و سیر تحولات تزیینات گچی معماری ایران در قرون هفتم تا نهم هجری. نگره،(30)، 63-81.
- شیخی، علیرضا و آشوری، محمدتقی. (1393). تداوم نقشمایه‌های ساسانی در تحلیل سه اثر گچ‌بری دورۀ سلجوقی (مطالعه موردی: محراب‌های رباط‌شرف و مسجد گنبدسنگان). دو فصلنامۀ علمی- پژوهشی دانشگاه هنر،(13)، 61-80.
- صالحی‌کاخکی، احمد و اصلانی، حسام. (1390). معرفی دوازده‌گونه از آرایه‌های گچی در تزیینات معماری دوران اسلامی ایران براساس شگردهای فنی و جزییات اجرایی. مطالعات باستان‌شناسی، ۳(1)، 89-106.
- صائبی‌مقدم، سعیده و موسوی‌زادگان، مسیح. (1398). موزه تماشاگه زمان، https:// cgie.org.ir/fa/article/238152، access date(2023/4/25).
- ظهوریان، تکتم. (1389). بررسی گچ‌بری‌های ایران از دورۀ صفویه تا پایان قاجار (پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد نقاشی). دانشگاه تربیت مدرس، دانشکدۀ هنر و معماری، تهران، ایران.
- فریه، ر.دبلیو. (1374). هنرهای ایران (ترجمۀ پرویز مرزبان). تهران: فرزان‌روز.
- کیانی، محمدیوسف. (1376). تزیینات وابسته به معماری؛ دوره اسلامی. تهران: میراث فرهنگی.
- کیانی، مصطفی. (1386). معماری دوره پهلوی اول. تهران: مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
- مطیفی‌فرد، مرتضی. (1391). گچ‌بری احیای هنرهای ازیادرفته. اصفهان: نقش مانا.
- مکی‌نژاد، مهدی. (1387). تاریخ هنر ایران در دورۀ اسلامی: تزیینات معماری. تهران: سمت.
- مهدوی‌نژاد، محمدجواد و منصوری‌مجومرد، پریناز. (1394). ورود جریان‌های نوگرا به معماری معاصر ایران. فصلنامۀ مطالعات شهر ایرانی‌اسلامی،(21)، 19-30.
نعمتی‌بابای‌لو، علی و علیپور، نیلوفر. (1401). مطالعه طرح و نقوش ارسی‌های خانه‌های قاجاری تبریز در بستر تحولات معماری (نمونه موردی: خانه‌های سلماسی، قدکی، مشروطه، حیدرزاده و امیرنظام). پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، 12(34)، 331-360. Doi: https://doi.org/10.22084/nb.2021.19056.1939
 
منابع به زبان انگلیسی 
- Ahmadi, H. & Shekofteh, A. (2011). Stucco decorations in the architecture of early Islamic centuries of Iran (1st to 5th century A.H.). Quarterly Journal of Religious Literature and Art, (4), 125-150. [In Pesian]
- Amiri, M. S., Fanaie, Z., Khodakarmi, J., & Massoud, M. (2021). Historical analysis of the role of Qajar government policy on the influence of architectural decorations from the west with emphasis on motifs. Seasonal Journal of Political Sociology, 4(4), 546-568. Doi: https://doi.org/10.30510/psi.2022.286593.1728[In Pesian]
- Ansari, J. (1987). Stucco art of the Sassanid era and its influence on Islamic arts. Quarterly Journal of Art, (13), 318-373. [In Pesian]
- Ashrafi, A. R. (2016). Foreignization in Iranian architecture (the influence of different societies on Iranian architecture from the beginning to the present day). Isfahan: Gofteman Andishe Moaser. [In Pesian]
- Aslani, H. (2014). Stucco decorations in Isfahan Islamic period architecture. Tehran: Research Center for Culture, Art, and Communications. [In Pesian]
- Bani Massoud, A. (2009). Contemporary architecture of Iran (in the pursuit of tradition and modernity). Tehran: Honar-e Memari-e Qarn. [In Pesian]
- Davari Ardakani, R. (1996). Secularism and culture. Nameh Farhang, (21), 12-37. [In Pesian]
- Dimand, M. S. (1986). ‎A Handbool of Muhammadan art (A. Faryar, Trans.). Tehran: Elmi Farhangi. [In Pesian]
- Ferrier, R. W. (1995). Arts of Persia (P. Marzban, Trans.). Tehran: Foruzan Rooz Publication and Research. [In Pesian]
- Khazaie, M. (2006). The reflection of Iranian components in the formation process of Islamic culture and art of Iran in the 3rd-5th centuries A.H. Journal of the Faculty of Literature and Humanities of Isfahan University, (44-45), 17-31. [In Pesian]
- Kiani, M. (2007). Architecture of the first Pahlavi period. Tehran: Institute for Iranian Contemporary Historical Studies. [In Pesian]
- Kiani, M. Y. (1997). Architectural decorations; Islamic era. Tehran: Cultural Heritage. [In Pesian]
- Mahdavinejad, M. J. & Mansouri Majomerd, P. (2015). Modernism movement and contemporary architecture of Iran. Journal of Studies on Iranian - Islamic City, 6(21), 19-30. [In Pesian]
- Makinejad, M. (2008). Pesian art history in islamic period: Architectural decorations Tehran: SAMT. [In Pesian]
- Motififard, M. (2012). Stucco, the revival of lost arts. Isfahan: Naqsh Mana. [In Pesian]
- Nemati Babaylou, A. & Alipour, N. (2022). Study of design and motives in the Orosies of Tabriz Qajar houses in the context of architectural developments (Case study: Salmasi, Qadaki, Mashrouteh, Heydarzadeh, and Amirnezam Houses). Pazhohesh-ha-ye Bastanshenasi Iran, 12(34), 331-360. Doi: https://doi.org/10.22084/nb.2021.19056.1939. [In Pesian]
- Pirnia, M. K. (2011). Getting to know the Islamic architecture of Iran (Gh. H. Memarian, Ed.). Tehran: Soroush Danesh. [In Pesian]
- Pope, A. P. (1991). Persian architecture (Gh. H. Sadri Afshar, Trans.). Tehran: Farhangsara. [In Pesian]
- Pope, A. P. (2010). Masterpieces of Persian art (P. Natel-Khanlari, Trans.). Tehran: Scientific and Cultural. [In Pesian]
- Saebi Moghadam, S. & Mousavizadegan, M. (2019). Tamashaghe Zaman Museum, https://cgie.org.ir/fa/article/238152, access date(2023/4/25). [In Pesian]
- Salehi Kakhki, A. & Aslani, H. (2011). Presentation of 12 kinds of stucco works used in the architectural decoration of the Islamic period in Iran based on technical properties. Archaeological Studies, 3(1), 89-106. [In Pesian]
- Shapourian, F. (2017). A study of the significance of traditional plaster design in the architecture of Qajar dynasty era (case study: Bagh-e-Ferdows building in Tehran). Journal of Sustainable Architecture and Urban Design, 5(2), 85-96. [In Pesian]
- Sheikhi, A. R. & Ashuri, M. T. (2014). Continuity of the Sasanid Motifs in the Analysis of three stucco works of Seljuk era (Case study: Altars of Robat-e Sharaf and mosque of Gonbad-e Sangan). Biquarterly journal of Art University, 7(13), 61-80. [In Pesian]
- Shekofteh, A. & Salehi Kakhki, A. (2014). Techniques and Changes of Stucco Decorations in Iranian Architecture from 7th to 9thCentury Hijry Qamari. Negreh, 9(30), 63-81. [In Pesian]
- Sultanzadeh, H. (1993). Entry spaces in traditional Iranian architecture. Tehran: Deputy of Social and Cultural Affairs of Tehran Municipality. [In Pesian]
- Zamrashidi, H. (2013). Decorative arts and amazing stucco phenomena in Iranian architecture. Journal of Studies on Iranian-Islamic City, 5(17), 19-33. [In Pesian]
- Zohurian, T. (2010). Investigation of Iranian stucco designs from the Safavid period to the end of the Qajar period (master's thesis in painting). Tarbiat Modares University, Faculty of Art and Architecture, Tehran, Iran. [In Pesian]
 
Paykareh
Volume 13, Issue 36
July 2024
Pages 1-26

Files

History

  • Receive Date: 13 August 2023
  • Revise Date: 30 April 2024
  • Accept Date: 07 May 2024

Share

How to cite

Statistics